GRYPA – istotne zagrożenie w dobie COVID-19

Pandemia SARS-CoV-2 jasno pokazuje, jak ważne są metody skutecznie zapobiegające szerzeniu się infekcji wirusowych. Badania nad szczepionką przeciw COVID-19 znajdują się w początkowej fazie badań klinicznych i w zbliżającym się sezonie jesienno-zimowym nie będzie ona dostępna. W tej sytuacji szczepienia przeciwko grypie nabierają szczególnego znaczenia. Pozwalają nie tylko zapobiec groźnym konsekwencjom zdrowotnym, ale wpłyną również na zmniejszenie liczby wizyt u lekarzy rodzinnych, hospitalizacji i zgonów spowodowanych przez tego wirusa, a co za tym idzie – może zapobiec grożącej nam niewydolności systemu opieki zdrowotnej w okresie pandemii.

Według dostępnych danych epidemiologicznych, na świecie co roku w wyniku zakażenia wirusem grypy od 3 do 5 milionów osób rozwija ciężkie powikłania, a od 290 tys. do 600 tys. umiera. W krajach Unii Europejskiej liczba zgonów z powodu grypy przekracza 170 tys. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny podaje, że w sezonie jesienno-zimowym (1.09.2019-30.04.2020) odnotowano aż 3 769 480 zachorowań, a hospitalizacji wymagało 16 684 osoby.  W Polsce z powodu grypy i jej powikłań zmarło 64 pacjentów.

Grypa jest niebezpieczna zwłaszcza dla osób starszych, pacjentów z chorobami przewlekłymi (cukrzycą, chorobami nerek, zaburzeniami odporności) oraz dla kobiet w ciąży i dzieci.

W związku z tym, że w klimacie umiarkowanym epidemie grypy występują głównie w okresie zimowym, a na Półkuli Północnej szczyt zachorowań odnotowuje się w okresie od grudnia do marca, już teraz powinniśmy pamiętać, by zabezpieczyć się przed zachorowaniem.

Jak możemy uniknąć grypy i jej powikłań

Sezonowe szczepienie przeciwko grypie to podstawowa strategia pozwalająca zredukować liczbę zachorowań, a co za tym idzie – ciężkich powikłań i zgonów. Biorąc pod uwagę dane epidemiologiczne, musimy dołożyć starań, by z jednej strony propagować szczepienia u dzieci po 6. miesiącu życia, z drugiej zaś zwiększyć rozpoznawalność grypy w jej wczesnym stadium, co umożliwia szybkie włączenie leczenia przeciwwirusowego, a także zastosowanie izolacji, by zmniejszyć ryzyko transmisji wirusa.

Wyniki dotychczas przeprowadzonych badań jednoznacznie wskazują na korzyści z zastosowania szczepień przeciwko grypie. W jednym z nich wykazano, że w grupie dorosłych z objawami infekcji dróg oddechowych, zaszczepienie się przeciw grypie w 58,4% zapobiegło występowaniu zakażenia. W przypadku pacjentów z chorobami serca szczepienie zmniejszało częstość wszystkich hospitalizacji, zwłaszcza tych związanych z chorobami serca.

Bardzo istotne jest oferowanie szczepienia przeciwko grypie kobietom w ciąży. Niestety, wiele z nich obawia się, że może to stanowić zagrożenia dla zdrowia ich dziecka. Tymczasem właśnie w okresie ciąży grypa może mieć ciężki przebieg, zwiększa ryzyko zgonu ciężarnej, przedwczesnego porodu i śmierci płodu.

Ważną grupą, u której znacząco wzrasta ryzyko wystąpienia ciężkich powikłań grypy są osoby z zaburzeniami odporności, w tym po przeszczepie narządów czy zakażone HIV.

W okresie pandemii SARS-CoV-2 szczególnie istotne jest także szczepienie pracowników medycznych. Stanowi to podstawową strategię pozwalającą zmniejszyć liczbę absencji spowodowanych chorobą i zachować integralność systemu opieki zdrowotnej.

Prowadzone badania naukowe dostarczają ciągle nowych informacji przemawiających za skutecznością i bezpieczeństwem szczepień. Ostatnio udowodniono m.in., że szczepienie przeciwko grypie indukuje krzyżową oporność na szczepy wirusa niezawarte w szczepionce.

Szczepienie zmniejsza również ryzyko wystąpienia powikłań. Bardzo często przyczyną hospitalizacji i zgonów pacjentów jest nie samo zakażenie wirusem grypy, a wystąpienia wtórnych infekcji bakteryjnych, w tym zwłaszcza wywołanych przez gronkowca złocistego. Istotne znaczenie mogą mieć wyniki badań przeprowadzonych na myszach, które wykazały, że podanie szczepionki nie tyko zmniejsza ryzyko zakażenia wirusem grypy, ale także nadkażenia bakteryjnego wywołanego przez Staphylococcus aureus. Z kolei zaszczepione fretki po podaniu donosowym wirusa A(H5N1) znamiennie rzadziej rozwijały tak ciężkie powikłanie, jak zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu, które w praktyce klinicznej obarczone jest dużym ryzykiem wystąpienia trwałych powikłań neurologicznych i zgonu.

W erze ruchów antyszczepionkowych z całą stanowczością należy podkreślić, że setki badań przeprowadzonych na tysiącach pacjentów wykazały bezpieczeństwo szczepień przeciwko grypie.  Nie stwierdzono związku pomiędzy szczepieniem przeciwko grypie a występowaniem zespołu Guillaina-Barre’a, a najczęstszym objawem ubocznym szczepienia  jest miejscowa bolesność i zaczerwienie.

Czy szczepienie przeciwko grypie zawsze zabezpieczy nas przed zachorowaniem

Oczywiście tak jak inne szczepienia, również szczepienie przeciwko grypie nie zapobiegnie wszystkim przypadkom zachorowań, co związane jest przede wszystkim z dużą zmiennością wirusa.  Jednak już od 1999 roku Światowa Organizacja Zdrowia (World Health Organization, WHO) dwa razy do roku modyfikuje zalecenia dotyczące składu szczepionek. W lutym wydaje zalecenia na następny sezon dla Półkuli Północnej, we wrześniu dla Półkuli Południowej. Wybór szczepu nie zawsze odzwierciedla ten, który krąży w następnym sezonie, co może doprowadzić do niezadawalającej ochrony przed zachorowaniami.

Zgodnie z zaleceniami WHO, w sezonie grypowym 2020-2021 zaleca się szczepionki czterowalentne, w skład których będą wchodziły następujące szczepy:

• A/Guangdong-Maonan/SW L1536/2019 (H1N1)pdm09;
• A/Hong Kong/2671/2019 (H3N2);
• B/Washington/02/2019 (linia Victoria);
• B/Phuket/3073/2013 (linia Yamagata).

Szczepionka trzywalentna, która zawiera w składzie jedną linię wirusa grypy typu B, powinna mieć w składzie antygeny szczepu spokrewnionego ze szczepem B/Washington/02/2019 (linia Victoria).

Eksperci Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Grypy rekomendują, by ze względu na szerszą ochronę oraz porównywalne bezpieczeństwo stosować czterowalentną szczepionkę przeciw grypie. Szczepienie z jej użyciem zaleca się wszystkim dzieciom po ukończeniu 6. miesiąca życia, które nie mają przeciwwskazań do szczepienia

Stosowanie leków przeciwwirusowych w leczeniu grypy

W przypadku wystąpienia zachorowania, jak i profilaktycznie – u osób, które nie były szczepione – istnieje możliwość zastosowania leków antywirusowych z grupy inhibitorów neuraminidazy. Na świecie dostępne są cztery takie preparaty: oseltamiwir, zanamiwir i peramiwir i laninamiwir. Dostępny w Polsce oseltamiwir skraca czas trwania choroby o około 30%, zmniejsza również nasilenie objawów chorobowych już w ciągu pierwszych 24 godzin od podania. Lek znajduje także zastosowanie w profilaktyce grypy u osób, które mają przeciwskazania do szczepień.

Warto jednak na koniec zacytować prof. Roberta Webstera, wybitnego wirusologa, który stwierdził: „Mimo że świat otrzymał nowe inhibitory neuraminidazy wirusa grypy, nie należy traktować ich jako substytutu szczepionki przeciwko grypie, ale jako dodatkową wspaniałą broń do walki z tą chorobą”.

Rowerem po zdrowie

12 sierpnia 2024

Z prof. dr hab. Grażyną Jasieńską z Zakładu Zdrowia i Środowiska Instytutu...

Więcej »

Sztuczna inteligencja w medycynie

30 stycznia 2024

AI w medycynie to otwarte wykłady poświęcone różnym aspektom...

Więcej »

Dystymia. Uśmiechnięta twarz depresji

3 kwietnia 2023

Według szacunków Światowej Organizacji Zdrowia na rok 2021,...

Więcej »