Publikacje

Rok 2022 miesiąc: styczeń

Obiektem badań były kultury in vitro Nasturtium officinale (rukwi wodnej) – gatunku objętego częściową ochroną w Polsce. Ziele N. officinale, to cenny surowiec leczniczy, kosmetyczny i spożywczy. Biotechnologia roślin z punktu widzenia farmaceutycznego, stwarza niezwykłe możliwości wykorzystania kultur in vitro, w produkcji metabolitów wtórnych o właściwościach leczniczych. Jednym z zabiegów pozwalających na zwiększenie produkcji związków czynnych w biomasie kultur in vitro jest tzw. elicytacja.

Celem badań była ocena wpływu zastosowania różnych zabiegów biotechnologicznych z zastosowaniem elicytorów: etefonu, jasmonianu metylu, salicylanu sodu i ekstraktu drożdżowego, na produkcję związków czynnych oraz aktywność biologiczną ekstraktów z wytrząsanych kultur mikropędowych N. officinale. Badania potwierdziły, że zastosowanie elicytacji zwiększało produkcję glukozynolatów, flawonoidów, związków polifenolowych, sacharydów oraz barwników fotosyntetycznych w biomasie kultur in vitro N. officinale. Badania biologiczne wykazały także wzrost aktywności antyoksydacyjnej oraz aktywności hamującej enzym – tyrozynazę, dla ekstraktów z kultur elicytowanych.

Częściowi agoniści receptora dopaminowego D2/D3 (arypiprazol, brekspiprazol, kariprazyna) są nowymi lekami przeciwpsychotyczymi o korzystnym profilu tolerancji i bezpieczeństwa. W artykule przedstawiono stanowisko, opracowane przez panel ekspertów powołany przez Zarząd Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego, w sprawie stosowania tych leków w leczeniu szczególnych populacji: osób ze współistniejącymi chorobami somatycznymi, osób powyżej 65 roku życia (w tym – pacjentów z diagnozą demencji), dzieci i młodzieży, kobiet w ciąży i karmiących piersią.  

Eksperyment przeprowadzono na szczepach Mycoplasma hominis hodowanych w obecności kwasu liponowego (LA). Uzyskane wyniki wskazują, że obecność LA w pożywce nie wpływa na wzrost badanych komórek bakteryjnych. Badanie wpływu LA na wzrost i przeżycie komórek drobnoustrojów pozwala nie tylko na uzyskanie odpowiedzi na pytanie, czy LA ma działanie antybakteryjne, ale tego typu eksperymenty są również ważne dla poznania metabolizmu LA w tych komórkach, co może mieć znaczenie w poszukiwaniu nowych leków przeciwdrobnoustrojowych. Niniejsze badania mają  więc charakter pilotowy i są wstępem do dalszych tego typu badań.

Wobec szybkiego rozwoju medycyny i technologii informatycznych w ostatnich latach realizowanych jest wiele projektów, których celem jest poszukiwanie form technologicznego wsparcia lekarzy w podejmowaniu decyzji klinicznych odnośnie postępowania diagnostycznego i terapeutycznego u pacjentów. Niestety wiele z proponowanych rozwiązań nie przyjmuje się w praktyce – lekarze nie stosują ich w codziennej pracy. Celem naszego badania było zatem zebranie opinii lekarzy na temat tego co ich skłania lub zniechęca do stosowania informatycznych programów wsparcia w podejmowaniu decyzji klinicznych. Badanie przeprowadzono u 581 lekarzy w 12-tu krajach Europy przy użyciu kwestionariusza online. Wśród barier lekarze najczęściej wymieniali trudności techniczne i konieczność podawania przyczyny zlecenia leku pomimo ostrzeżenia przez program, że jest ono niewskazane. Czynnikami, które mogłyby skłonić lekarzy do korzystania z informatycznych systemów wsparcia jest ich łatwość użycia oraz przekonanie, że niesie ono istotną korzyść dla pacjentów. Brak gotowości do zastosowania tego typu rozwiązań wynika głównie z przekonania, że w przypadku starszych, przewlekle chorych pacjentów decyzje o leczeniu powinny opierać się na badaniu lekarskim, a nie podpowiedziach wynikających z algorytmów programu komputerowego. Pomimo ogromnego postępu technologicznego głównym wyzwaniem nadal pozostaje zmiana nastawienia do nowych rozwiązań i przekonania o ich skuteczności.

Zespół majaczeniowy charakteryzują przejściowe zaburzenia świadomości i funkcji poznawczych. Wystąpienie majaczenia oraz jego pojedynczych objawów, które nie spełniają kryteriów pełnoobjawowego zespołu (niepełnoobjawowy zespół majaczeniowy), jest związane z gorszym rokowaniem po udarze mózgu w obserwacjach krótkoterminowych (do roku po udarze). W naszej pracy wykazaliśmy, że wystąpienie majaczenia w ostrej fazie udaru mózgu jest związane z wyższym ryzykiem zgonu w obserwacji długoterminowej (5 lat po udarze). Długoterminowe ryzyko zgonu dla niepełnoobjawowego zespołu majaczeniowego jest również zwiększone i pośrednie między brakiem objawów majaczenia, a pełnoobjawowym zespołem. 

Obiektem badań były trzy chronione gatunki rodzaju Eryngium L. — E. campestre, E. maritimum i E. planum. W ramach pracy, metodami biotechnologicznymi hodowano kultury pędowe i kultury korzeni. Ekstrakty z roślin zebranych z warunków in vivo, oraz z biomasy hodowanej in vitro oznaczono zawartość wybranych kwasów fenolowych i flawonoidów (metodą HPLC-DAD) oraz sumę polifenoli (metodą Folina-Ciocalteu). Najwyższą zawartość związków fenolowych stwierdzono w ekstraktach z kultur korzeni E. planum (950,90 mg/100 g s.m.), a najmniejsza z kultur korzeni E. campestre (285,00 mg/100 g s.m.) . Dominującym ilościowo związkiem był kwas rozmarynowy. Ponadto, badane ekstrakty zostały ocenione pod kątem działania przeciwpierwotniaczego (przeciwko amebom rodzaju Acanthamoeba sp.). Aktywność ta była skorelowana z oznaczoną zawartością związków fenolowych.

Celem badania było określenie predyktorów jakości przeglądów systematycznych i metaanaliz opublikowanych w dziedzinie żywienia w profilaktyce nowotworów. Wśród czynników wiążących się z gorszą jakością tych badań zidentyfikowano, m.in. brak użycia jakiegokolwiek narzędzia do oceny jakości w badaniach pierwotnych czy niewyszukiwanie niepublikowanych badań. Określono, że przestrzeganie standardów metodologicznych przy opracowywaniu tego typu badań wiązało się z ich wyższą ogólną jakością.

Zaburzenie neurotransmisji dopaminergicznej jest jednym z kluczowych czynników zaangażowanych w patogenezę choroby Parkinsona (Parkinson’s disease, PD). Sygnalizacja dopaminergiczna ma kluczowe znaczenie dla zachowania prawidłowych funkcji motorycznych i zmysłowych. Dokładna rola wariantów polimorficznych w regulacji neurotransmisji dopaminergicznej nie została do tej pory jednoznacznie ustalona.
Celem pracy było zbadanie związku pomiędzy wybranymi wariantami genów związanych ze szlakami metabolizmu dopaminy a ryzykiem wystąpienia i progresją PD. Prospektywne badanie kohortowe przeprowadzono wśród 126 pacjentów, u których rozpoznano idiopatyczną PD. W wyniku przeprowadzonych analiz sekwencji genów MAOB, DRD1, DRD2 i DDC zidentyfikowano warianty związane z przebiegiem klinicznym PD. Najbardziej interesujący okazał się wariant rs2283265, w obrębie genu DRD2, który u pacjentów z PD był związany z ryzykiem wystąpienia otępienia (p = 0,001), i gorszym klinicznym przebiegiem choroby. Uzyskane wyniki, stanowią podłoże do dalszych badań, nakierowanych na spersonalizowanie leczenia choroby, ponieważ mogą pomóc w identyfikacji markerów kwalifikujących pacjentów, o lżejszym przebiegu choroby, do mniej radykalnego leczenia dopaminergicznego.

Rodzaj diety nie tylko wpływa na skład mikroflory jamy ustnej, ale jest również jednym z bardziej krytycznych czynników związanych ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia choroby Parkinsona (Parkinson’s disease, PD). W niniejszym badaniu porównano preferencje żywieniowe i profile mikrobioty jamy ustnej u pacjentów z PD w porównaniu do zdrowych osób z grupy kontrolnej. Wyniki wykazały, że mikrobiota jamy ustnej pacjentów z PD różni się od mikrobioty osób zdrowych. W szczególności, zaobserwowano zmniejszoną liczebność Proteobacteria, Pastescibacteria i Tenercutes. Jama ustna pacjentów z PD charakteryzowała się wysoką względną liczebnością bakterii z rodzajów Prevotella, Streptococcus i Lactobaccillus. Stwierdzono również różnice w preferencjach żywieniowych między chorymi z PD a zdrowymi osobami z grupy kontrolnej. Zaobserwowano istotnie większe spożycie margaryny, ryb, czerwonego mięsa, produktów zbożowych, awokado i oliwek u chorych z PD w porównaniu ze zdrowymi osobami z grupy kontrolnej. Stwierdzono silne dodatnie i ujemne korelacje pomiędzy poszczególnymi produktami spożywczymi a wykrytymi taksonami drobnoustrojów. Uzyskane wyniki mogą stanowić szansę na opracowanie nowych terapii, gdyż mikrobiota jamy ustnej wydaje się łatwym celem modyfikacji. Zrozumienie zależności pomiędzy składem mikrobioty jamy ustnej, a progresją PD jest bardzo ważne w interwencjach opartych na żywieniu, szczególnie w grupach wysokiego ryzyka.

Zaburzenie równowagi pomiędzy uszkodzeniami tkanek powodowanymi przez reaktywne formy tlenu a ich zdolnością antyoksydacyjną może być czynnikiem progresji zapalenia przyzębia. Celem obecnego badania było porównanie wyników terapii zapalenia przyzębia z dodatkiem kwasu hialuronowego do standardowej niechirurgicznej terapii w odniesieniu do markerów stresu oksydacyjnego. Terapia z dodatkiem kwasu hialuronowego wykazała znacznie większy wzrost markerów o właściwościach przeciwutleniających, a także całkowitej zdolności antyoksydacyjnej.

Halitoza jest chorobą uciążliwą w kontekście interakcji społecznych. Głównym celem badawczym pracy była ocena, czy halitoza może wpływać na jakość życia pacjentów. Do badania włączono stu ogólnie zdrowych dorosłych uczestników. Do diagnostyki halitozy wykorzystano analizę metodą chromatografii gazowej (GC), natomiast ocenę jakości życia przeprowadzono na podstawie 36-Item Short Health Survey. Najsilniejszą korelację między halitozą a obniżoną jakością życia stwierdzono w domenach funkcjonowania społecznego, witalności, samopoczucia emocjonalnego i ogólnej percepcji zdrowia.

Kultury mycelialne stanowią alternatywę w pozyskiwaniu materiału badawczego w porównaniu z owocnikami ze stanu naturalnego. Metoda ta umożliwia m.in. skrócenie czasu wzrostu biomasy oraz standaryzację warunków. Kultury mycelialne sześciu gatunków grzybów leczniczych z rodzaju Ganoderma – G. adspersum, G. applanatum, G. carnosum, G. lucidum, G. pfeifferi, G. resinaceum stanowiły model do badań nad akumulacją bioaktywnych związków organicznych: kwasów fenolowych, niehalucynogennych związków indolowych, steroli, kwasu kojowego. Udowodniono działanie antyoksydacyjne i cytotoksyczne ekstraktów z otrzymanej biomasy i potwierdzono ich wpływ na hamowanie acetylocholinesterazy, amylazy, butyrylocholinoesterazy, tyrozynazy. Testowane kultury mycelialne można zaproponować jako biotechnologiczne źródło bioaktywnych metabolitów warunkujących potencjalne aplikacje lecznicze.

Komórki śródbłonka charakteryzuje intensywna aktywność metaboliczna i kontrola homeostazy. Narażenie na benzo(a)piren (BaP) odgrywa ważną rolę w etiologii miażdżycy. Celem naszej pracy było określenie wpływu kwasu arachidonowego (ARA) i kwasu eikozapentaenowego (EPA) na poziom genów i białek prozapalnych w ludzkich komórkach śródbłonka (HUVEC) poddanych działaniu BaP. Poziom cyklooksygenazy-2 (COX-2), receptora dla węglowodorów aromatycznych (AHR) i transferazy S glutationu Mu1 (GSTM1) analizowano metodą Western blot. Ekspresję genów dla syntazy prostaglandyny 2 (PTGS2), AHR, GSTM1, fosfolipazy A2 (PLA2G4A), cytochromu P450 CYP1A1, cząsteczki adhezji międzykomórkowej-1 (ICAM-1), śródbłonkowej syntazy tlenku azotu (NOS3) i cząsteczki adhezji naczyń 1 ( VCAM-1) analizowano metodą Real time-qPCR. Aktywność fosfolipazy A2 oznaczano techniką ELISA, a aktywność CYP1A1 testem luminescencji. Największą ilość COX-2, aktywność CYP1A1 i cPLA2 oraz nadekspresję genów GSTM1, CYP1A1, ICAM-1 i VCAM-1 zaobserwowano w komórkach HUVEC inkubowanych z BaP. Po równoczesnym podaniu BaP i ARA lub EPA zaobserwowano wzrost poziomu GSTM1. Inkubacja komórek śródbłonka z ARA lub EPA i BaP skutkowała niższą aktywnością CYP1A1 i cPLA2 oraz niższą ekspresją genów VCAM-1 i ICAM-1. W komórkach inkubowanych z EPA i BaP zaobserwowano nadekspresję genów AHR, GSTM1, CYP1A1, PTGS2, PLA2G4A i NOS3. Uzyskane wyniki sugerują korzystny wpływ EPA i ARA na funkcję endotelium. Tym samym uzasadniają dalsze badania nad udziałem kwasów tłuszczowych w regulacji procesów fizjologicznych i patologicznych w komórkach śródbłonka.

Celem pracy była ocena związku zachowań żywieniowych, mikrobioty jelitowej i aktywności fizycznej z ryzykiem zachorowania na COVID-19 u zdrowych, młodych, niepalących papierosów, nieotyłych, dorosłych osób. W badaniach wzięło udział 95 uczestników (średni wiek: 34,7 ± 5,8 lat). Osoby z prawidłowo zbilansowaną dietą i średnim dziennym spożyciem >500 g warzyw i owoców oraz >10 g orzechów, jak też odpowiednią ilością kasz, roślin strączkowych, cebuli, czosnku, płynów, miały o ponad 80% mniejsze ryzyko zachorowania na COVID-19 w porównaniu z osobami, u których dieta nie była prawidłowo zbilansowana i które spożywały mniejsze ilości tych produktów. Jest dobrze udokumentowane, że prawidłowe zachowania żywieniowe, aktywność fizyczna, prawidłowa masy ciała, unikanie stresu, niepalenie papierosów, sprzyjają zdrowiu i wspierają optymalne działanie układu odpornościowego. Korzystny wpływ tych interwencji powinien być codziennie przypominany, szczególnie w czasie zachorowań na COVID-19.

W pracy zbadano wpływ 8-tygodniowego treningu wytrzymałościowego na stan redoks koenzymu Q w sercu, wątrobie i mózgu szczura na poziomie tkankowym i mitochondrialnym w powiązaniu z tworzeniem reaktywnych form tlenu. Wyniki nasze wskazują, że zależne od rodzaju tkanki, zmiany wywołane treningiem w komórkowej i mitochondrialnej puli zredukowanego koenzymu Q, działającego jako przeciwutleniacz, a także w mitochondrialnej puli koenzymu Q związanej z łańcuchem oddechowym, mogą odgrywać ważną rolę w metabolizmie energetycznym, homeostazie redoks i poziomie stresu oksydacyjnego. 

Pomimo postępu, jaki dokonał się w ostatnich dekadach w leczeniu ostrych białaczek u dzieci, umożliwiającemu przekształcenie ostrej białaczki limfoblastycznej (ALL) z choroby śmiertelnej w wysoce uleczalną, u 15-20% dzieci wciąż dochodzi do nawrotu. Blinatumomab, bispecyficzne przeciwciało CD3/CD19, jest z powodzeniem stosowany w nawrotowej/opornej (n/o) na leczenie ALL z prekursorów limfocyta B (BCP-ALL) jako pomost do przeszczepu krwiotwórczych komórek macierzystych (HSCT). W opublikowanej pracy przedstawiamy wyniki 13 dzieci w wieku 1-18 lat z n/o BCP-ALL, które w latach 2017-2021 w Oddziale Onkologii i Hematologii Uniwersyteckiego Szpitala Dziecięcego w Krakowie otrzymywały blinatumomab. U większości (10/13) pacjentów stwierdzano całkowitą remisję (CR) z minimalną chorobą resztkową (MRD) ≥ 10^-3.  Dobrą odpowiedź na leczenie uzyskano u 85% dzieci, co umożliwiło realizację kolejnego etapu leczenia – HSCT u 11 z 13 dzieci. Dziesięcioro dzieci osiągnęło ujemny wynik MRD (£ 10^-4 ) już po pierwszym cyklu blinatumomabu. Trzyletnie całkowite przeżycia (OS) dla badanych pacjentów wyniósł 85% (Mantel-Cox, p < 0,001), a mediana obserwacji wyniosła 24,5 (zakres: 1-47). Profil toksyczności u większości pacjentów był akceptowalny. Jedynie u 1 dziecka przerwano leczenie z powodu neurotoksyczności. Wszyscy chorzy, u których przeprowadzano HSCT, żyją w CR i ujemnym MRD. Wyniki naszego badania sugerują, że blinatumomab jest nie tylko skuteczną, ale i dobrze tolerowaną opcją terapeutyczną u intensywnie leczonych dzieci z n/o BCP-ALL. Z uwagi na zadawalającą skuteczność blinatumomabu potwierdzoną wieloma publikacjami, obecnie trwają badania kliniczne oceniające skuteczność i bezpieczeństwo stosowania blinatumomabu w pierwszej linii leczenia ALL.

Zespół z Kliniki Endokrynologii Ginekologicznej i Ginekologii UJ CM pod kierownictwem prof. Roberta Jacha przeprowadził badanie ankietowe mające na celu poznanie podejścia lekarzy do szczepienia przeciw wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV). Wiedza polskich ginekologów na ten temat jest dość dobra, ale nieoptymalna i konieczne jest jej polepszenie, szczególnie w zakresie nowych wytycznych dotyczących badań przesiewowych w kierunku raka szyjki macicy oraz skuteczności szczepionki. Większość lekarzy jest pozytywnie nastawiona do szczepień i widzi korzyści z nich płynące.

Komórki ze względu na ich właściwości fizykochemiczne można obserwować w kontraście do innych tkanek. Dotychczas lokalizacja mezenchymalnych komórek macierzystych (MSC) była możliwa tylko po znaczącej zmianie ich własności magnetyczno-rezonansowych poprzez absorpcję nanocząstek magnetycznych. W naszej pracy proponujemy wykorzystanie wybranych parametrów, w szczególności współczynnika dyfuzji (D), jako naturalnego, nieinwazyjnego kontrastu. Wyniki badań nad MSC izolowanymi z galarety Whartona (WJ-MSC) pozwoliły wskazać takie parametry MRI, które mogą być istotne dla identyfikacji oraz charakterystyki komórek macierzystych in vivo.

Wrodzony przerost nadnerczy (WPN) stanowi jedną z najczęstszych chorób dziedziczonych autosomalnie recesywnie. Najczęściej jest związany z mutacją genu CYP21A2, i może przybierać różne formy kliniczne: klasyczną z utratą soli (SW) oraz prostą wirylizację (SV) oraz i nieklasyczną, ujawniającą się w późniejszym wieku, charakteryzującą się mniej wyrażonymi objawami klinicznymi. WPN cechuje silna korelacja genotyp – fenotyp, a różne mutacje mogą skutkować różnym stopniem utraty aktywności 21-hydroksylazy, co przekłada się na szerokie spektrum możliwych obrazów klinicznych. Częstość występowania wariantów genu CYP21A2 i korelacje genotyp-fenotyp są zmienne w populacjach. Badano warianty genu CYP21A2 u 48 dorosłych pacjentów z klasyczną postacią WPN : 38 pacjentów z SW i 10 z SV oraz analizowano korelację fenotyp-genotyp. U wszystkich wykonano analizę genetyczną – MLPA, a wątpliwych przypadkach uzupełniono o sekwencjonowanie Sangera. Genotypy analizowano w zależności od resztkowej aktywności enzymatycznej i skorelowano z obrazem klinicznym. Warianty CYP21A2 w badanej kohorcie były zbliżone do wartości odnotowanych wcześniej w innych krajach regionu. Znaleziono jeden nowy wariant c.[878G>T] (p.Gly293Val). U dziewięciu pacjentów zaobserwowano niezgodność między genotypem a fenotypem. Stwierdzono dobrą korelację między genotypem a fenotypem w grupach z zerową aktywnością enzymów i grupie z aktywnością enzymów 0-1%, odpowiednio 100% i 90,5%, natomiast korelacja była znacznie niższa w grupie z aktywnością enzymów 1-2% i wynosiła 66,7%.

Materiały biozgodne oparte na bazie hydroksyapatytu są od lat w centrum zainteresowania inżynierii biomateriałów i inżynierii tkankowej ze względu na ich skład chemiczny zbliżony do apatytu kostnego, a także szkliwa. Badanie reakcji komórek ludzkich na mikrotopografię, nanotopografię i skład chemiczny powierzchni cieszy się ostatnio ogromnym zainteresowaniem dla precyzyjnego projektowania nowoczesnych „inteligentnych” biomateriałów o preferowanych właściwościach. Jednak niewiele badań dotyczy wpływu orientacji krystalograficznej powierzchni biomateriałów na odpowiedź komórek, stąd celem naszej pracy było zbadanie, czy stosując odpowiednią powierzchnię/ścianę monokrystaliczną można manipulować odpowiedzią komórkową, na przykład zwiększając lub zmniejszając tempo proliferacji komórek. Wpływ chemii powierzchni na adsorpcję białek, a także inne interakcje w układach biologicznych, w dużych stopniu zależy od rozkładu potencjału elektrostatycznego. Co ciekawe, interakcja żywych komórek z powierzchnią implantowanego do organizmu gospodarza biomateriału jest ściśle związana z charakterem adsorpcji białek. Dlatego w naszej pracy uwzględniliśmy rozkład jonów na powierzchni naturalnych hydroksyapatytów, a co za tym idzie, potencjału elektrostatycznego, w zależności od rozpatrywanej ściany lub przekroju przez monokryształ. Kluczowym aspektem naszego modelu badawczego stały się monokryształy mineralne makroskopowych rozmiarów o dobrze zdefiniowanych ścianach i składzie chemicznym zbliżonym do apatytu kostnego. Celem badań było określenie, jak komórki tkanki łącznej oddziałują z powierzchnią tych ścian oraz zbadanie, czy odpowiedź komórkowa będzie istotnie zależała od orientacji krystalograficznej ściany. W toku badań wykazano między innymi tendencję do zwiększonej proliferacji komórek na ścianach {010} dla fluorohydroksyapatytu oraz na ścianach {101} fluorohydroksyapatytu z domieszką jonów chloru.

Wyniki uzyskane przez naszą grupę badawczą znajdą zastosowanie przy projektowaniu rusztowań do inżynierii tkankowej, implantów a także wszędzie tam gdzie chcemy wpłynąć na określoną odpowiedź komórkową za pomocą składu chemicznego, stopnia krystaliczności/amorficzności, topografii powierzchni a wreszcie orientacji krystalograficznej bądź tekstury materiału drobnokrystalicznego.