Publikacje

Rok 2023 miesiąc: październik

Spośród 17 przeglądów systematycznych /metaanaliz (SR/MA), w których oceniano wpływ zmniejszenia spożycia nasyconych kwasów tłuszczowych lub produktów bogatych w tłuszcze albo ich zastępowanie nienasyconymi kwasami tłuszczowymi, węglowodanami lub białkami na ryzyko zgonu i poważne zdarzenia, nowotworu i zdarzeń kardiometabolicznych. W SR/MA o wysokiej jakości dane naukowe ocenione jako niskiej lub bardzo niskiej pewności wskazywały, że taka zmiana spożycia wiązała się z bardzo małym zmniejszeniem ryzyka ocenianych punktów końcowych. 

W przeglądzie systematycznym z metaanalizą sieciową 106 badań z randomizacją, w których uczestniczyło 25 840  noworodków przedwcześnie urodzonych. Dane naukowe o umiarkowanej do wysokiej jakości wskazują, że podawanie probiotyków obejmujących wiele szczepów wiązało się ze zmniejszeniem ryzyka zgonu, krwotocznego zapalenia jelit, nietolerancji karmienia i hospitalizacji, a połączenie probiotyków obejmujących wiele szczepów z oligosacharydami wiązało się ze zmniejszeniem ryzyka krwotocznego zapalenia jelit i nietolerancji karmienia.  

Badania opisujące w szerokim ujęciu zmiany mikrobioty języka, śliny, kieszonki nazębnej naddziąsłowej i poddziąsłowej u pacjentów po COVID-19 z uwzględnieniem antybiotykoterapii i stanu zdrowia jamy ustnej przeprowadzone zostały przez zespoły naukowców z Instytutu Stomatologii i Zakładu Molekularnej Mikrobiologii Medycznej Katedry Mikrobiologii UJCM. Na podstawie uzyskanych wyników ustalono, że w grupie pacjentów, którzy charakteryzowali się gorszym stanem zdrowia jamy ustnej i przechorowali COVID-19 dominowały bakterie o potencjale patogennym. Z kolei głównym czynnikiem, który wpłynął na zaburzenie składu bakterii w jamie ustnej było nie tylko przechorowanie COVID-19, ale przede wszystkim zastosowanie u tych pacjentów antybiotykoterapii. W przypadku braku stosowania profilaktyki higieny jamy ustnej zaobserwowane zmiany mogą skutkować zwiększonym ryzykiem oraz przyspieszeniem rozwoju próchnicy i chorób przyzębia.

Choroba Alzheimera jest postępującą, nieodwracalną chorobą neurodegeneracyjną, która stanowi istotny problemem medyczny. Ograniczone metody leczenia prowadzą do poszukiwań nowych skuteczniejszych rozwiązań terapeutycznych. Biorąc pod uwagę wieloczynnikowy charakter tej choroby, proponuje się rozwijanie leków o wielokierunkowym działaniu. W prezentowanej publikacji przedstawiamy odkrycie nowych związków działających na wiele celów molekularnych, takich jak enzymy, transportery, czy agregujące peptydy. Prowadząc badania naukowe otrzymaliśmy szereg związków, spośród których dwa najbardziej obiecujące zostały szeroko scharakteryzowane. Związki te wykazały korzystny wpływ na przekaźnictwo cholinergiczne poprzez hamowanie butyrylocholinoesterazy, blokowały powstawanie i agregację beta-amyloidu oraz wspomagały neurotransmisję w układzie GABAergicznym. Oba związki posiadały akceptowalną stabilność metaboliczną i niską neurotoksyczność, a także cechowały się korzystnym wpływem na procesy pamięciowe u myszy. Dalszy rozwój otrzymanych związków może zaowocować w przyszłości nowymi kandydatami na leki przeciwko chorobie Alzheimera.

W niniejszej pracy badano karbonylację białek, która jest markerem stresu oksydacyjnego, a także parametry skrzepu fibrynowego u pacjentów w ostrej fazie udaru niedokrwiennego mózgu.  Badanie wykazało, że karbonylacja białek narasta wraz z czasem od początku objawów i proporcjonalnie do ich nasilenia oraz jest hamowana przez leczenie trombolityczne. Powiązana jest również z większą gęstością sieci fibrynowej oraz ryzykiem wystąpienia powikłań, takich jak ukrwotocznienie udaru, zgon czy niesprawność.

Organizm dziecka jest bardzo wrażliwy na jakość powietrza, szczególnie w odniesieniu do stężenia pyłu zawieszonego (PM). Ze względu na wysoki koszt precyzyjnych przyrządów jakości powietrza, pomiary stężeń PM są rzadko przeprowadzane w obszarach szkolnych, gdzie dzieci spędzają większość swojego codziennego czasu. W pracy przedstawiono wyniki pomiarów stężeń pyłu zawieszonego w powietrzu wykonanych przez zwalidowany, uniwersytecki (Uniwersytet Jagielloński) system pomiaru zanieczyszczenia powietrza działający na obszarze Małopolski w ośrodkach wiejskim w pobliżu szkół. Przeprowadzono ocenę narażenia dzieci na PM w godzinach szkolnych (8.00-18.00) w różnych porach roku. Wykazaliśmy, że stężenia PM₁₀ w powietrzu, szczególnie zimą, często przekraczały wartości dopuszczalne 50 µg m^-3, stwarzając zagrożenie dla zdrowia dzieci, zwłaszcza gdy dzieci ćwiczą poza budynkiem szkoły. Obliczono również szybkość depozycji jak i całkowitą depozycję PM₁₀ w drogach oddechowych podczas różnych aktywności fizycznych wykonywanych w czystym i zanieczyszczonym powietrzu. Monitorowanie rzeczywistych stężeń PM₁₀, jak przedstawiono w niniejszej pracy, przy użyciu niedrogich czujników, daje władzom szkolnym i nauczycielom możliwość zmniejszenia ryzyka dla zdrowia dzieci. Można to osiągnąć poprzez dostosowanie czasu trwania i intensywności ćwiczeń fizycznych dzieci na świeżym powietrzu do zmierzonej jakości powietrza.

Mapy pojęć są używane jako narzędzie wspomagające naukę rozumowania klinicznego. Zbadaliśmy znaczenie jakości połączeń między pojęciami w mapach tworzonych przez studentów dla przypadków wirtualnych pacjentów. Interesowało nas, czy jakość połączeń może wskazywać na dokładność diagnostyczną? Przeanalizowaliśmy 40 map studentów 5 roku medycyny. Połowa map pochodziła od studentów, którzy prawidłowo zdiagnozowali przypadek za pierwszym podejściem; druga połowa od tych, którzy popełnili błąd. Mapy pierwszej grupy miały wyższe oceny za jakość połączeń niż grupy drugiej. Wyniki sugerują, że to jakość, a nie liczba połączeń w mapach pojęć, pozwala przewidzieć dokładność diagnostyczną.

Nasze badania nad rolą TNF-α w przebiegu autoimmunizacyjnego zapalenia serca pokazały, że myszy pozbawione ekspresji TNF-α są chronione przed rozwojem choroby lub rozwijają rozległe zapalenie serca o wysokiej śmiertelności. Przyczynę stanowi kluczowy udział TNF-α w aktywacji śródbłonka, będącego pierwszym etapem rozwoju stanu zapalnego, oraz w śmierci komórkowej indukowanej aktywacją, która ogranicza nadmierną ekspansję autoreaktywnych limfocytów T. Uzyskane wyniki stanowią potencjalne wytłumaczenie szkodliwości inhibitorów TNF-α obserwowanej w leczeniu chorób serca.

Celem artykułu był systematyczny przegląd badań obserwacyjnych weryfikujących związek pomiędzy spożyciem (poli)fenoli w diecie a funkcjami poznawczymi. Przeszukaliśmy bazy Embase i PubMed. Przeprowadziliśmy także, dla publikacji zawierających ilościową ocenę zależności, meta-analizę w oparciu o modele efektów losowych, także z uwzględnieniem wielkości spożycia. Łącznie uwzględniliśmy 37 badań. Odnotowaliśmy, że wyższe spożycie flawonoidów związane jest z mniejszym ryzykiem pogorszenia funkcji. Ilościowa metaanaliza potwierdziła odwrotną zależność z upośledzeniem funkcji poznawczych i z częstością występowania demencji lub zaburzeń pokrewnych dla flawonoidów, antocyjanów, flawonów, flawan-3-ole i flawonoli. Regularne włączanie flawonoidów do diety może wspierać walkę z zaburzeniami poznawczymi.

Praca dotyczy modelu EAE (experimental autoimmune encephalomyelitis) podsumowuje przebieg zmian histopatologicznych, wykorzystując różne metody barwień histologicznych i immunohistochemicznych, co pozwala na ocenę zmian w obrębie tkanki nerwowej podczas kolejnych faz choroby. Ze względu na ograniczoną dostępność próbek tkanki nerwowej chorych na stwardnienie rozsiane, model EAE jest często stosowany w badaniach mechanizmu patogenezy choroby. Szczególnie istotne są badania postępu choroby, które pozwalają ocenić stan zapalny, demielinizację i uszkodzenie aksonów w OUN. Ten rodzaj analizy histopatologicznej jest przydatny do monitorowania przebiegu EAE.

Meropenem i linezolid to antybiotyki o szerokim spektrum działania stosowane wyłącznie w leczeniu ciężkich infekcji, również infekcji ośrodkowego układu nerwowego, lub gdy inne antybiotyki nie są już skuteczne. Opracowanie zwalidowanej metody Lc-MS/MS, którą można wykorzystać do równoczesnego oznaczania tych antybiotyków w surowicy i płynie mózgowo-rdzeniowym daje lepszą możliwość monitorowania leczenia tymi lekami. Jest to istotne ponieważ zmiany stężenia leku w płynie mózgowo-rdzeniowym nie zawsze są takie same jak ich stężenia we krwi.

Brak czułych i precyzyjnych metod wczesnej diagnostyki raka trzustki (PC) skutkuje późnym rozpoznawaniem tej choroby, a w konsekwencji jej nieoperacyjnością i wysoką śmiertelnością. Tym razem, dzięki zastosowaniu innowacyjnych technik analizy danych pochodzących z obrazowania molekularnego, w tym sztucznych sieci neuronowych, mogliśmy bardzo dokładnie opisać budowę molekularną tkanek rożnych typów PC. Zastosowana metodologia przyczyniła się do poszerzenia wiedzy o biologii PC, a tym samym przybliża opracowanie technologii wykrywania tego raka, za pomocą badania próbek krwi. 

Wieloczynnikowa etiologia choroby Alzheimera (AD) skłania do opracowywania strategii leczenia opartych na jednoczesnej modulacji wielu celów biologicznych.

W pracy zaprezentowano koncepcję związków hybrydowych równocześnie blokujących aktywności receptorów serotoninowych 5-HT₃ i 5-HT₆ oraz enzymu monoaminooksydazy typu B (MAO-B). Opracowany związek PZ-1922 jest pierwszym w klasie (tzw. first-in-class) preparatem o potrójnym mechanizmie działania. Związek ten odwracał deficyty pamięci powodowane podaniem skopolaminy oraz podaniem oligomerów beta-amyloidu Aβ_25-35 (oAβ) u szczurów oraz przywracał poziomy biomarkerów charakterystycznych dla toksycznego działania oAβ. Wartym podkreślenia jest fakt, że tego typu aktywności nie zaobserwowano dla intepirdyny, referencyjnego antagonisty receptora 5-HT₆ testowanego w III fazie badań klinicznych u pacjentów z AD. Rezultaty badań wskazują, że potrójny mechanizm działania związku PZ-1922 może być obiecującym podejściem w leczeniu AD.

Wartościowym uzupełnieniem badań farmakologicznych była analiza strukturalna związku PZ-1922 z receptorem 5-HT₃ przeprowadzona za pomocą techniki mikroskopii krioelektronowej (Cryo-EM).
Opublikowana praca jest rezultatem wieloletniej współpracy naukowców Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum, Instytutu Farmakologii im. J. Maja PAN oraz francuskich grup badawczych z Instytutu Biocząsteczek im. Maxa Mousserona, Instytutu Genomiki Funkcjonalnej w Montpellier oraz Instytutu Biologii Strukturalnej w Grenoble.

Depresja to powszechny i globalny problem zdrowotny. Leki przeciwdepresyjne o wpływie na układ serotoninowy i noradrenalinowy działają wolno i nie są zbyt skuteczne. Pierwsze badania dotyczące stosowania skopolaminy w leczeniu depresji opublikowano pod koniec lat 80, wykazały one szybki przeciwdepresyjny efekt tego antagonisty muskarynowych receptorów dla acetylocholiny. Przeprowadzony przez nas przegląd systematyczny wykazał, że nie wszystkie badania potwierdziły takie działanie skopolaminy i  istnieje potrzeba dalszych dużych, randomizowanych  prób klinicznych.

Melatonina synchronizuje cykl dobowy i zegar biologiczny człowieka. Jest agonistą receptorów MT1 i MT2. W większych stężeniach jest przeciwutleniaczem. Jak wykazał zespół Profesora Słominskiego działanie poprzez wybrane receptory jądrowe:  węglowodorów arylowych (AhR) oraz receptora aktywowanego przez proliferatory peroksysomów PPARγ, jest potencjalnie trzecią drogą działania melatoniny.  Testy funkcjonalne wsparte modelowaniem molekularnym wykazały, że melatonina i jej metabolity indolowe i kynurowe mogą oddziaływać z receptorem PPARγ i AhR w wysokich stężeniach.

Majaczenie i otępienie są częstymi powikłaniami udaru mózgu, jednak dane na temat ich wpływu na długoterminowe rokowanie są ograniczone. Skontaktowaliśmy się z pacjentami, którzy pięć lat wcześniej przebyli udar mózgu oraz zaprosiliśmy ich na wizytę kontrolną lub przeprowadziliśmy wywiad telefoniczny. Do analizy udało się włączyć 575 osób, spośród których zmarło 297 (51,65%). Majaczenie stwierdzone w ostrej fazie udaru oraz otępienie zdiagnozowane trzy i dwanaście miesięcy po udarze mózgu okazały się negatywnie wpływać na długoterminowe rokowanie, stanowiąc niezależne czynniki ryzyka śmierci i pogorszenia sprawności fizycznej.

W przypadku stwierdzenia zwężeń w tętnicach wieńcowych o pośrednim charakterze (50-90% w ocenie wzrokowej), aktualne wytyczne zalecają dodatkową ocenę ich hemodynamicznej istotności przed podjęciem decyzji o rewaskularyzacji. Wynik tej oceny mogą być modyfikowane przez czynniki kliniczne. W naszym badaniu stwierdziliśmy, że u pacjentów starszych (powyżej 60 roku życia), mimo większej liczby czynników ryzyka choroby niedokrwiennej serca, wyniki oceny fizjologicznej zwężeń metodami FFR oraz iFR/RFR były podobne do wyników uzyskanych u pacjentów młodszych. W grupie młodszych pacjentów, palenie tytoniu i cukrzyca typu 2 zwiększały ryzyko niekorzystnego wyniku oceny fizjologicznej odpowiednio 3,5 i 2,5-krotnie. Natomiast wśród pacjentów starszych, ryzyko to było 2,5-krotnie wyższe u mężczyzn i 2-krotnie wyższe u osób z towarzyszącą miażdżycą tętnic obwodowych. Nasze badanie wskazuje, że wiek oraz czynniki kliniczne mogą odgrywać istotną rolę w decyzjach dotyczących konieczności oceny hemodynamicznej zwężeń tętnic wieńcowych o pośrednim charakterze.

W badaniu oceniono wpływ liczby operatorów (jeden lub dwóch) podczas przezskórnej interwencji wieńcowej (PCI) w obrębie pnia głównego lewej tętnicy wieńcowej. Analizie poddano dane 28 745 pacjentów z zabiegami PCI w 154 polskich ośrodkach zarejestrowanych w ORPKI. Większość zabiegów (86%) wykonano z udziałem jednego operatora, natomiast w 14% przypadków w zabiegu uczestniczyło dwóch operatorów. Pacjenci leczeni przez dwóch operatorów częściej mieli choroby współistniejące, takie jak cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, przebyty zawał serca czy wcześniejszą rewaskularyzację, i byli leczeni w ośrodkach referencyjnych przez bardziej doświadczonych operatorów. Ryzyko zgonu okołozabiegowego i powikłań (np. zatrzymania serca, perforacji tętnicy, zjawiska no-reflow, krwawienia w miejscu wkłucia) było podobne w obu grupach. Jednakże, analiza wieloczynnikowa ujawniła, że udział w zabiegu dwóch operatorów wiązał się z wyższym ryzykiem zgonu okołozabiegowego, zwłaszcza podczas zabiegów planowych, w porównaniu do zabiegów pilnych. Wyniki badania sugerują, że udział dwóch operatorów w trakcie PCI w obrębie pnia głównego lewej tętnicy wieńcowej może nie być rutynowo wymagany, ale można go rozważyć w bardziej złożonych przypadkach, w których pacjenci mają więcej chorób współistniejących i czynników ryzyka.