Publikacje

Rok 2023 miesiąc: sierpień

Interdyscyplinarny zespół naukowców z dziedziny patomorfologii i urologii (Dr M. Kujdowicz, Prof. K. Okoń i Prof. P. Chłosta) we współpracy z chemikami (Prof. K. Małek, Dr D. Perez-Guaita) opublikowali w czasopiśmie BBA – Molecular Basis of Disease artykuł zatytułowany „Fourier transform IR imaging of primary tumors predicts lymph node metastasis of bladder carcinoma” (doi: 10.1016/j.bbadis.2023.166840). Zastosowane obrazowanie molekularne bioptatów guzów pęcherza moczowego przy użyciu spektroskopii w podczerwieni (IR) wskazało na wysoki potencjał tej techniki do predykcji przerzutu urotelialnego raka pęcherza do węzłów chłonnych. Badania prowadzono dla nowotworu w początkowym i w zaawansowanym stadium. Automatyczna klasyfikacja na podstawie analizy PLS-DA z widm guzów wykazała czułość i swoistość w zakresie 75-85%. Nasi naukowcy odkryli zatem predykcyjną metodę niespotykaną w innych metodach klinicznie stosowanych. Ponadto seria wcześniej opublikowanych artykułów poświęconych diagnostyce FTIR raka pęcherza, określenia jego stopnia zróżnicowania i naciekania struktur pęcherza z próbek osadu i cytologii moczu oraz bioptatów pęcherza wykazała podobną dokładność klasyfikacji pacjentów. Rak pęcherza jest jednym z najczęstszych nowotworów złośliwych na świecie i często daje nawroty. Podkreśla się, że rak wykryty we wczesnym stadium, gdzie nie występuje naciekanie daje 98% szanse na wyleczenie, podczas gdy w zaawansowanym około 60%. Prosta w wykonaniu, bez-znacznikowa i obiektywna technika FTIR, może w przyszłości wspierać lekarzy w rozpoznaniu i monitorowaniu raka pęcherza jak i doborze odpowiedniej terapii. Badania zostały wykonane w ramach interdyscyplinarnego projektu InterDokMed kształcącego doktorantów oraz grantu Preludium 16.

Podwyższone tętno spoczynkowe jest związane z występowaniem chorób układu krążenia i śmiertelnością w badaniach obserwacyjnych. Celem badania było poszukiwanie wariantów genetycznych związanych z tętnem spoczynkowym oraz uzyskanie dalszych informacji na temat biologii tętna spoczynkowego i jego konsekwencji klinicznych. Metaanaliza obejmująca cały genom, włączyła 100 badań z udziałem łąćznie 835 465 osób i ujawniła 493 niezależne warianty genetyczne w 352 loci, w tym 68 wariantów genetycznych poza wcześniej zidentyfikowanymi loci związanymi z tętnem spoczynkowym. Wyższa genetycznie przewidywana spoczynkowa częstość akcji serca zwiększa ryzyko kardiomiopatii rozstrzeniowej, ale zmniejsza ryzyko wystąpienia migotania przedsionków oraz udaru niedokrwiennego.

Siarkowodór (H2S) jest fizjologiczną molekułą sygnałową. H2S m.in. moduluje funkcje białek w wyniku tzw. persulfidacji. Ten gazowy mediator w niskich stężeniach wspomaga funkcje mitochondriów w warunkach patologicznych. Związki chemiczne/proleki uwalniające H2S mają działanie terapeutyczne i ochronne względem schorzeń przewodu pokarmowego co wykazały m.in. nasze prace (https://gameg.cm-uj.krakow.pl). Niniejsza praca dokumentuje po raz pierwszy, że nowatorski związek AP39, który uwalnia H2S w sposób celowany – w mitochondriach, po aplikacji dożołądkowej redukuje gastrotoksyczność niesteroidowego leku przeciwzapalnego jakim jest powszechnie stosowana aspiryna (kwas acetylosalicylowy). Efekt AP39 bazuje na utrzymaniu prawidłowej aktywności wewnątrzkomórkowych szlaków przeciwzapalnych, takich jak m.in. oksygenaza hemowa. Badania zrealizowano we współpracy z Prof. M. Whiteman’em z University of Exeter (Wielka Brytania). Praca ukazała się w prestiżowym Redox Biology, notowanym od wielu lat w pierwszym decylu wg bazy Journal Citation Reports, o wskaźniku IF=11.4.

Celem tej pracy było określenie, czy gorsza gotowość do zaakceptowania poważnego krwawienia ma związek z większym ryzykiem występowania udaru mózgu i innych incydentów naczyniowych u chorych z migotaniem przedsionków w trakcie terapii lekami przeciwkrzepliwymi. Ocena akceptacji ryzyka krwawienia była oparta na prostej metodzie oszacowywania przez pacjenta ile dużych krwawień byłby w stanie zaakceptować jeśli pozwoli mu to uniknąć 1 dużego udaru prowadzącego do niepełnosprawności lub zgonu.
W czasie ponad 5-letniej obserwacji grupy 167 pacjentów, którzy średnio byli gotowi zaakceptować 4 poważne krwawienia aby uniknąć 1 dużego udaru stwierdzono, że osoby z gotowością akceptacji mniejszej niż 4 liczby krwawień częściej doznawali udaru lub zgonu sercowo-naczyniowego, a także częściej przerywały leczenie. Co interesujące, nie obserwowano związku między akceptacją krwawień a występowaniem krwawień.

Osteopontyna  (OPN) bierze udział w patogenezie stwardnienia rozsianego i w jego mysim modelu, eksperymentalnym autoimmunologicznym zapaleniu mózgu i rdzenia kręgowego (EAE). OPN ulega ekspresji w komórkach zapalnych oraz w niewielkiej liczbie neuronów i naczyń krwionośnych rdzenia kręgowego myszy EAE, a ich poziom ekspresji odpowiadała czasowemu nasileniu objawów klinicznych w kolejnych fazach EAE. Zastosowane leczenie anty-integryną α4β1 (anty-VLA-4) nie tylko hamuje migrację limfocytów T reagujących na mielinę, ale także obniża poziom OPN i hamuje utratę oligodendrocytów.

Na początku września ukazały się nowe kryteria klasyfikacyjne zespołu antyfosfolipidowego, opracowane przez międzynarodowy zespół ekspertów i opublikowane jednocześnie w dwu wiodących naukowych periodykach reumatologicznych: Annals of Rheumatic Diseases (doi: 10.1136/ard-2023-224609) z Europy i Arthritis and Rheumatism (doi: 10.1002/art.42629) z USA. Zespół antyfosfolipidowy to choroba autoimmunologiczna przebiegająca z laboratoryjną obecnością antykoagulantu tocznia, i/lub przeciwciał antykardiolipinowych, i/lub anty-β₂ glikoproteinie I, oraz klinicznie z obecnością powikłań zakrzepowych w łożysku żylnym, i/lub tętniczym (często jako niedokrwienny udar mózgu), a u kobiet także pod postacią wczesnych, lub późnych powikłań położniczych. Zespół ten, opisany po raz pierwszy przed ok. czterdziestu laty, może występować bez innych towarzyszących schorzeń, jako pierwotny zespół antyfosfolipidowy, lub wtórnie do innych ogólnoustrojowych chorób autoimmunologicznych, głównie tocznia trzewnego rumieniowatego. Wiele elementów swoistej i czułej diagnostyki, oraz optymalnego leczenia to ciągle temat kontrowersji i dyskusji. Stąd dla prowadzenia rzetelnych badań klinicznych w jednolitych grupach chorych niezbędne jest opracowanie niezwykle swoistych kryteriów klasyfikacyjnych. Takie warunki spełniają obecnie kryteria, opublikowane jako 2023 ACR/EULAR antiphospholipid syndrome classification criteria. Pozwalają one na kwalifikowanie do badań klinicznych chorych na zespół antyfosfolipidowy pod warunkiem, iż spełniają oni kryterium włączenia, a następnie zgromadzą łącznie po trzy punkty, wynikające z obecności kryteriów klinicznych, zgromadzonych w sześć domen, oraz kryteriów laboratoryjnych, obejmujących dwie domeny. Każdemu z kryteriów przyporządkowano bowiem wartość punktową, zależnie od tego na ile silnie (swoiście) wiąże się z występowaniem zespołu antyfosfolipidowego. Badania kliniczne prowadzone z uwzględnieniem obecnych kryteriów klasyfikacyjnych powinno usprawnić diagnostykę i pozwolić na opracowanie optymalnych metod leczenia zakrzepowych i położniczych powikłań zespołu antyfosfolipidowego. Warto wskazać, iż po raz pierwszy współautorem takiego wspólnego, międzynarodowego zestawu kryteriów klasyfikacyjnych, ukazującego się pod auspicjami American College of Rheumatology, oraz European Alliance of Associations for Rheumatology jest uczony i klinicysta z Uniwersytetu Jagiellońskiego, Collegium Medicum, prof. dr hab. n. med. Jacek Musiał.

Celem pracy było zbadanie związku pomiędzy spożyciem polifenoli, lignanów i steroli roślinnych w diecie a poziomem immunomodulującej mikroflory jelitowej (Enterococcus spp. i Escherichia coli) oraz ryzykiem zachorowania na Covid-19. Dla wszystkich badanych polifenoli i fitosteroli, z wyjątkiem kampesterolu, wyższe ich spożycie wiązało się ze spadkiem ryzyka zarażenia się Covid-19. Redukcja ryzyka dla osób z wyższej o jedną jednostkę w kategorii tercylowego spożycia wahała się od kilkunastu do 70%, a po uwzględnieniu podstawowych współzmiennych istotne statystycznie wyniki uzyskano dla sekoizolarycyresinolu, fitosteroli ogółem i stigmasteroli. Znaleźliśmy też odwrotną zależność pomiędzy zwiększonym spożyciem β-sitosteroli i fitosteroli a występowanie Escherichia coli w próbkach kału w organizmie w zakresie poza normą. W odniesieniu do Enterococcus spp. wykryliśmy tendencję częstszej jej obecności na odpowiednim poziomie u osób konsumujących wyższe ilości lariciresinolu. 

W artykule omówione zostało podejście relacyjne do podmiotowości rodziców (parental agency) w pediatrycznej opiece paliatywnej, oparte na aktywnej formie opieki. Artykuł wykorzystuje metodologię opracowaną przez Gómez-Vírseda, C. , Maeseneer, de Y. & Gastmans, Ch. (2020. Relational autonomy in end-of-life care ethics: a contextualized approach to real life complexities. BMC Medical Ethics, 21. Art. 50. https://doi.org/10.1186/s12910-020-00495-1) i rozpoczyna się od poglądowego studium przypadku opartego na sytuacji klinicznej. Następnie analizowane są różne aspekty rodzicielskiej podmiotowości w oparciu o badania empiryczne. Dzięki analizie, ujawnione zostały niedoskonałości tradycyjnego podejścia do zagadnienia podejmowania decyzji w pediatrycznej opiece paliatywnej. W kolejnym kroku, rodzicielska podmiotowość jest analizowana w perspektywie relacyjnej. W artykule rozważono także znaczenie kontekstów kulturowych i społecznych w procesie podejmowania decyzji przez rodziców. W konsekwencji, rodzicielską podmiotowość należy rozumieć nie tylko jako formę aktywności reprezentującą najlepszy interes dziecka, lecz jako złożony proces decyzyjny, w którym rodzice uczą się od dzieci, jak stać się dobrymi, współczującymi opiekunami, a jednocześnie lepszymi rodzicami.

Zdolność psychoterapeuty do nawiązywania emocjonalnych relacji z klientem i właściwego reagowania na jego uczucia jest kluczowa w procesie psychoterapii. Nasz zespół opracował narzędzie umożliwiające ocenę reakcji poznawczych, afektywnych i behawioralnych terapeutów, które wykształcają się w trakcie interakcji z danym pacjentem. Kwestionariusz zawiera 75 pytań podzielonych na sześć skal, oceniających różne aspekty relacji terapeutycznej z perspektywy terapeuty. Ma on szerokie praktyczne zastosowanie, zarówno w badaniach naukowych, jak i w pracy klinicznej. 

Ostatnio obserwuje się dynamiczny wzrost zainteresowania stymulacją układu przewodzącego serca (CSP).  Celem pracy była ocena przydatności parametrów hemodynamicznych opartych na badaniu echokardiograficznym w optymalnym programowaniu urządzeń do terapii resynchronizującej serca (CRT) z CSP.
Do badania włączono 21 pacjentów z: utrwalonym migotaniem przedsionków, przewlekłą niewydolnością serca (III i IV klasa NYHA) i zaburzeniami przewodzenia śródkomorowego w postaci bloku odnogi pęczka Hisa. U wszystkich pacjentów wszczepiono układy CRT ze stymulacją pęczka Hisa (HOT-CRT). Analizowano różne tryby stymulacji.
Najlepszą odpowiedź hemodynamiczną uzyskano z wykorzystaniem stymulacji pęczka Hisa połączonej ze stymulacją z elektrody lewokomorowej.

Schizofrenia jest  chorobą psychiczną, charakteryzującą się szeregiem symptomów, które klasycznie dzieli się na objawy pozytywne (m.in. halucynacje), negatywne (brak motywacji, wycofanie) oraz zaburzenia funkcji poznawczych. Stosowane leki przeciwpsychotyczne w schizofrenii w dużej ilości przypadków nie dają zadawalających wyników leczenia i towarzyszą im niepożądane efekty uboczne. Celem badań było sprawdzenie na neurorozwojowym szczurzym modelu schizofrenii efektu działania atypowego leku przecipsychotycznego aripiprazolu (ARI) oraz powszechnie znanego leku N-acetylocysteiny (NAC), na zachowania dorosłych zwierząt, odpowiadające objawom typu schizofrenicznego u ludzi. Uzyskane wyniki badań behawioralnych wykazały, że przewlekłe leczenie ARI lub NAC odwracało u badanych zwierząt zachowania przypominające schizofrenię. Na poziomie biochemicznym leki te przywracały wywołany podawaniem związków modelowych zmiany stężenia związanej siarki sulfanowej (reaktywna forma siarki) w hipokampie do poziomu kontrolnego, czemu towarzyszyło zmniejszenie ekspresji enzymów odpowiedzialnych za syntezę siarkowodoru w tej strukturze mózgu. Otrzymane wyniki są więc istotnym sygnałem, że modulacja beztlenowego metabolizmu cysteiny może mieć potencjał terapeutyczny w schizofrenii

Celem przeglądu była ocena długo utrzymujących się objawów po przebyciu COVID-19 u chorych na astmę.  Ustalono, że spośród objawów utrzymujących się ponad 12 tyg. od zachorowania na COVID-19 pacjenci z astmą najczęściej skrążą się na duszność i kaszel (77,5%), ogólne zmęczenie (21,2-65,6%), zaburzenia pamięci (9,1-19,0%), wysypkę (10,2-13,1%) i trudności w koncentracji uwagi (8,1-13,1%).  
Pomimo tego, po 12 tygodniach od rozpoznania COVID-19, w zakresie utrzymujących się objawów chorzy na astmę nie różnili się istotnie od osób, które na astmę nie chorowały.