Publikacje

Rok 2024 miesiąc: lipiec

Badanie miało na celu identyfikację potrzeb osób doświadczających depresji i zaburzeń lękowych odnośnie do hospitalizacji psychiatrycznej ujawnianych bezpośrednio i niebezpośrednio na forach internetowych. Analiza postów wykazała, że najczęstsze potrzeby to informacyjne, społeczne i emocjonalne. Użytkownicy forum dzielili się swoimi obawami i pytaniami dotyczącymi szpitali psychiatrycznych, a dyskusje miały przeważnie negatywny ton, ukazując szpitale jako miejsca nieznane, pełne stereotypów i traumatycznych doświadczeń. Choć potrzeby były adresowane przez innych użytkowników, to nie zawsze zaspokajane były w pełni. Wnioski z badania mogą pomóc specjalistom zdrowia psychicznego lepiej zrozumieć unikalne potrzeby i obawy swoich pacjentów, co pozwoli na skuteczniejszą pomoc i wsparcie.

Publikacja skupia się na transporterze taurynowym, którego nadekspresja jest związana z progresją raka okrężnicy i żołądka. Korzystając z technik modelowania molekularnego, uzyskano wgląd w  strukturę transportera oraz zidentyfikowano kluczowe reszty aminokwasowe zaangażowane w wiązanie jego substratów i inhibitorów. Wygenerowane modele mogą służyć jako podstawa do projektowania nowych związków bioaktywnych, które mogłyby być dalej badane jako potencjalne leki przeciwnowotworowe.

Prezentowana praca dotycząca wieloośrodkowych badań o zasięgu globalnym opartych na pomiarach stężenia pyłku roślin alergennych w powietrzu została opublikowana w wysoko punktowanym czasopiśmie medycznym. Wyniki poszerzają wiedzę na temat czynników istotnych dla prognozowania sezonów pyłkowych roślin alergennych w różnych strefach klimatycznych, co ma istotne znaczenie dla zaleceń profilaktycznych dla osób z alergią pyłkową. Krakowska Stacja Monitoringu Pyłkowego została włączona do badań, ponieważ posiadamy ponad 30-letnią, nieprzerwaną serię pomiarową. Prognozy stężenia dobowego pyłku zostały przygotowane do siedmiu dni naprzód, najlepszą skuteczność uzyskano dla Santiago (Chile) i Meksyku (Meksyk), a głównymi czynnikami wyjaśniającymi zmienność stężenia w sezonie były: ekspozycja pyłku w dniach przed prognozą, temperatura otoczenia stacji pomiarowej i temperatura gleby. Czynniki środowiskowe, warunkujące skuteczność prognoz dla Krakowa były podobne do Turku, Moskwy, czy Minneapolis.

Wiedza o mechanizmach biologicznych związanych z występowaniem i utrzymywaniem się różnych objawów depresji oraz ogólnym brakiem poprawy depresji w odpowiedzi leki jest wciąż ograniczona. W tej pracy wykazaliśmy, że insulinooporność jest związana z takimi objawami depresji jak zmiany apetytu/masy ciała, aktywności psychoruchowej, energii, anhedonii, lęku, problemy ze snem, oraz z brakiem odpowiedzi objawów depresyjnych na leki z grupy inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny.

Wykorzystując dane z Ogólnopolskiego Rejestru Procedur Kardiologii Inwazyjnej przeanalizowaliśmy wpływ historycznych zaborów Polski na opóźnienia w leczeniu zawału serca. Na podstawie danych ponad 120 000 pacjentów, zauważyliśmy różnice w czasie od wystąpienia objawów do pierwszego kontaktu medycznego między regionami dawnych zaborów. Pacjenci z terenów byłego zaboru austriackiego i pruskiego szybciej zgłaszali się po pomoc niż ci z zaboru rosyjskiego. Badanie pokazuje, jak dawne podziały mogą nadal wpływać na zachowania zdrowotne Polaków, co jest istotne dla planowania opieki kardiologicznej.

Badanie przeprowadzono na grupie 245 pacjentów z migotaniem przedsionków (AF) leczonych bezpośrednimi doustnymi antykoagulantami (DOACs). Wyniki pokazują, że wyższa punktacja nowej skali do szacowania ryzyka krwawienia, DOAC Score (≥4) wiąże się z podwyższonym poziomem różnicującego czynnika wzrostu 15 (GDF-15) oraz 3-nitrotyrozyny, które są markerami stresu oksydacyjnego i stanu zapalnego. W badanym przez nas rocznym okresie obserwacji pacjenci z wyższą punktacją w skali DOAC Score mieli wyższe ryzyko krwawienia, co potwierdza użyteczność wyniku w ocenie ryzyka krwawienia i może wspomóc decyzje dotyczące leczenia przeciwzakrzepowego u pacjentów z AF.

Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA), powstające podczas produkcji energii i spalania odpadów, mogą aktywować receptor arylowy zmieniając estrogenozależne szlaki molekularne w endometriozie. Badano związek między ekspozycją na WWA a endometriozą otrzewnej i jajników, potwierdzając bioakumulację WWA w tłuszczu trzewnym kobiet. Nie stwierdzono różnic w narażeniu na WWA między pacjentkami z endometriozą a bez niej. Toksyczność WWA w endometriozie wymaga dalszych badań ( https://doi.org/10.1016/j.advms.2024.07.002 )

Celem badania była identyfikacja w literaturze czynników, które osoby zaangażowane w naukę za pomocą wirtualnych pacjentów (WP) uważają za kluczowe dla pomyślnego wdrożenia ich w program studiów. WP, jako komputerowa symulacja spotkania pacjenta z przedstawicielem opieki zdrowotnej, wspomagają naukę podejmowania decyzji klinicznych. W ramach przeglądu wykonanego przez europejski projekt iCoVP, zidentyfikowaliśmy 14 istotnych aspektów wdrożenia. Należą do nich m.in. powiązanie WP z wymaganymi efektami uczenia się, właściwy czas na naukę, motywujące zadania, wsparcie metodologiczne i techniczne, relacja WP z innymi formami nauki oraz dobrane metody oceny efektów. Stworzone przez nas ramy służą do planowania nowych wdrożeń i szkoleń.

Pomimo obecności klasycznych receptorów steroidowych w raku jajnika, terapia hormonalna jest jedynie postepowaniem eksperymentalnym lub paliatywnym. Celem badania było porównanie wzorców ekspresji receptorów progesteronowych (PGR), androgenowych (AR) i estrogenowych alfa (ERα) w surowiczym raku jajnika o wysokim i niskim stopniu zróżnicowania. Wykazano, że niski stosunek AR/PGR i wysoki stosunek ERα/AR były związane z korzystnymi wynikami przeżycia u pacjentek. Wyniki te sugerują, że ocena stosunku ekspresji  poszczególnych receptorów steroidowych może być obiecującym biomarkerem w raku jajnika.  Więcej na www.

Polifenole to związki chemiczne, które występują w żywności pochodzenia roślinnego. Celem badania było sprawdzenie, czy istnieje związek pomiędzy spożyciem polifenoli a zdrowym starzeniem się. Badanie przeprowadzono na grupie 9774 dorosłych mieszkańców Krakowa. Zdrowe starzenie oceniono przy pomocy skali (the ATHLOS Healthy Ageing Scale), która uwzględniała dane o zdrowiu i wielu różnych aspektach funkcjonowania fizycznego i psychicznego badanych osób. W wynikach badania wykazano, że większe spożycie polifenoli ogółem, oraz niektórych podgrup polifenoli, było związane z lepszymi wynikami skali zdrowego starzenia się.

Celem pracy było określenie umiejscowienia i rodzajów urazów  kończyn dolnych u zawodników futbolu amerykańskiego (AF) w Polsce, ze szczególnym odniesieniem do pozycji gracza na boisku. Urazy stawów skokowo-goleniowych i kolanowych, a także ze względu na rodzaj – uszkodzenia tkanek miękkich były najczęstszymi urazami kończyn dolnych. Urazy mięśni, ścięgien i więzadeł częściej występowały u graczy defensywnych, a u ofensywnych skręcenia i złamania. Gracze ofensywni byli dwukrotnie bardziej narażeni na urazy stóp. Uzyskane wyniki wskazują na potrzebę wzmacniania kompleksu więzadłowo-mięśniowego kończyn dolnych. Mamy nadzieję, że zarówno fizjoterapeuci, jak i trenerzy, a także lekarze rehabilitacji medycznej i zajmujący się medycyną sportową, znajdą w tej pracy ciekawe informacje mogące wpłynąć na prewencję urazów, poprawę wydajności zawodników oraz szybszy powrót do zdrowia zawodników AF po urazach. https://doi.org/10.23736/S0022-4707.24.15974-9

Zespół pozakrzepowy (ang. postthrombotic syndrome, PTS) jest częstym odległym powikłaniem zakrzepicy żył głębokich, które występuje u 20-50% pacjentów. Objawia się bólem, uczuciem ciężkości, obrzękiem kończyny, jak również zmianami skórnymi, w tym żylakami kończyn dolnych. Zgodnie z aktualną wiedzą jego przyczyny są niejasne, a głównymi odpowiedzialnymi procesami jest stan zapalny oraz mechanizmy prozakrzepowe. Dotychczas nie analizowano jednak udziału czynnika XI krzepnięcia (ang. coagulation factor XI, FXI) w rozwoju PTS. W niniejszej pracy po raz pierwszy wykazano, że wysoki poziom FXI jest związany z wystąpieniem PTS oraz tworzeniem zbitych sieci włóknika i nasilonym zapaleniem. Dodatkowo potwierdzono, że  wysoki poziom FXI był również czynnikiem ryzyka nawrotów żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej, która częściej występuje u chorych z PTS.

Zespół cieśni nadgarstka jest najczęstszą neuropatią uciskową dotykającą kilku procent populacji. Istotą choroby jest ucisk na nerw pośrodkowy wywierany przez otaczające tkanki na przebiegu nerwu przez kanał nadgarstka. Główne objawy to drętwienia i bóle nadgarstka i ręki nasilające się w nocy. Obecne badanie miało na celu adaptację do polskiego języka Bostońskiego Kwestionariusza Zespołu Cieśni Nadgarstka – jednego z najczęściej stosowanych narzędzi diagnostycznych, pozwalających w ciągu kilku minut ocenić nasilenie objawów tej choroby.

Rak nerki stanowi 5% nowotworów złośliwych u mężczyzn i 3% u kobiet. W tym, rak jasnokomórkowy (ccRCC, clear cel renal-cell cancer) stanowi 80% nowotworów złośliwych nerki u dorosłych. Celem naszego badania była ocena dokładności diagnostycznej algorytmu ccLS (the clear cell likelihood score) i wartości innych wybranych parametrów pochodzących z obrazowania metodą rezonansu magnetycznego (MRI) w diagnostyce ccRCC. Nasze badanie pokazuje, że algorytm ccLS oferuje zachęcającą metodę standaryzacji protokołów obrazowania, aby pomóc w diagnozowaniu i leczeniu wykrywanych zmian w nerkach w codziennej praktyce klinicznej, zwiększając wykrywalność ccRCC i zmniejszając liczbę niepotrzebnych inwazyjnych procedur w przypadku zmian łagodnych lub o powolnym przebiegu. Dodatkowo nasze badanie pokazuje, że zastosowanie parametru T1 ratio oraz parametru ADER (arterial to delayed enhancement) może zwiększyć dokładność diagnostyczną diagnozy ccRCC. Jednak skuteczność diagnostyczna zarówno algorytmu ccLS, jak i wspomnianych powyżej parametrów (T1 ratio oraz ADER) wymaga jeszcze potwierdzenia w większych, wieloośrodkowych badaniach.

Choroba niedokrwienna serca stanowi jedną z głównych przyczyn śmiertelności na świece. Dochodzi wówczas do obumierania komórek kurczliwych serca – kardiomiocytów, które zastępowane są przez niefunkcjonalną bliznę. W niniejszej pracy, wykorzystaliśmy pęcherzyki zewnątrzkomórkowe pozyskane z ludzkich indukowanych pluripotencjalnych komórek macierzystych (tzw. hiPS-EVs), celem sprawdzenia ich właściwości ochronnych względem kardiomiocytów. Pęcherzyki zewnątrzkomórkowe to nanometryczne struktury wydzielane praktycznie przez wszystkie rodzaje komórek. Zawierają one bioaktywne składniki, które wnikając do innych komórek, mogą zmieniać ich funkcjonowanie. Wykorzystując model uszkodzenia serca in vitro wykazaliśmy, że hiPS-EVs, zwłaszcza pochodzące z warunków obniżonego stężenia tlenu – hipoksji, poprawiają funkcjonowanie kardiomiocytów i chronią je przed śmiercią komórkową. Uzyskane w pracy wyniki wskazują na potencjalne użycie hiPS-EVs jako terapeutyków nowej generacji w leczeniu uszkodzeń reperfuzyjnych mięśnia sercowego.  

Rozwój medycyny doprowadził do znacznego wydłużenia się ludzkiego życia, dlatego poszukiwanie nowych strategii leczenia chorób związanych z wiekiem takich jak choroby sercowo naczyniowe stało się priorytetem. Jedną z substancji, o pozytywnym wpływie na zdrowie naczyń krwionośnych jest witamina K. Jednak do niedawna działanie naczyniowe przypisywano wyłącznie menchinonowi (witaminie K2), podczas gdy filochinon (witaminę K1) uważano za regulator krzepnięcia krwi. W naszej pracy udowodniliśmy, że komórki ściany naczynia mogą przekształcać K1 w K2. Wykazaliśmy, że zarówno K1 jak i K2 poprawiają czynność śródbłonka, hamują uszkodzenia DNA i spowalniają procesy starzenia się komórek ścian naczyń a tym samym mogą zmniejszać ryzyko występowania związanych z wiekiem chorób sercowo naczyniowych.

Na podstawie analizy echokardiograficznej 102 pacjentów z kardiomiopatią rozstrzeniową (DCM) wykazaliśmy, że aż 42% z nich miało co najmniej umiarkowaną dysfunkcję rozkurczową lewej komory (LVDD). Pomimo, że ci pacjenci nie różnili się pod względem włóknienia zastępczego (LGE) w rezonansie magnetycznym (CMR), LVDD była związana z rozleglejszym rozsianym włóknieniem LV (ECV w CMR). Nasze wyniki sugerują, że ECV, jako niezależny predyktor LVDD, może stanowić istotny parametr do oceny ryzyka rozwoju dysfunkcji rozkurczowej u pacjentów z DCM.

Celem przeprowadzonego badania była ocena zmian czynników ryzyka sercowo-naczyniowego w 18-letniej obserwacji mieszkańców Krakowa w okresie przejścia od wieku średniego do starości. Z przeprowadzonych analiz wynika, że zmniejszyła się częstość palenia tytoniu, obniżyło się ciśnienie tętnicze krwi i stężenie cholesterolu, natomiast masa ciała  i stężenie glukozy wzrosły, niezależnie od wieku, płci, wykształcenia, palenia tytoniu a także samooceny stanu zdrowia. Obniżenie średniego ciśnienia krwi było w znacznej mierze efektem farmakoterapii. Zmniejszenie stężenia lipidów natomiast obserwowano niezależnie od farmakoterapii, jednak u leczonych pacjentów redukcja była większa.

Wzmocnienie ciśnienia tętna (PPA) to iloraz ciśnienia tętna mierzonego na ramieniu do ciśnienia tętna w aorcie. PPA maleje wraz z wiekiem i czynnikami ryzyka sercowo-naczyniowego. Aktualna metaanaliza danych poszczególnych uczestników badań populacyjnych miała na celu określenie, jaka wartość PPA zwiększa ryzyko wystąpienia chorób układu krążenia i umieralności z ich powodu. Częstość występowania i standaryzowane, skorygowane o wiele zmiennych współczynniki ryzyka (HR) sercowo-naczyniowych i wieńcowych punktów końcowych związanych z PPA mierzonym za pomocą oprogramowania SphygmoCor, analizowano w bazie danych International Database of Central Arterial Properties for Risk Stratification (n = 5608). Wykazaliśmy, że poza powszechnymi czynnikami ryzyka, PPA <1,3 jest prekursorem powikłań sercowo-naczyniowych i jest niedocenianym czynnikiem ryzyka u kobiet w wieku 30-60 lat.

Temperatura jest jednym z najbardziej oczywistych czynników regulujących zachowanie żywych komórek. O ile temperaturę ciała mierzy się łatwo, o tyle do komórek pod mikroskopem potrzebujemy specjalnych mikrotermometrów. W naszej pracy wykorzystaliśmy fluorescencyjne mikrodiamenty z centrami barwnymi typu azot-wakancja (NV–) i wprowadziliśmy je do elastycznych podłoży hydrożelowych. W ten sposób stworzyliśmy hybrydowy sensor trakcji komórkowych (ang. TFM), pozwalający rejestrować odpowiedź mechaniczną komórek i jednocześnie zmiany temperatury, której pomiar bazuje na zjawisku Optycznie Wykrywanego Rezonansu Magnetycznego (ang. ODMR) w centrach NV–. Układ pomiarowy wykorzystuje standardowy mikroskop fluorescencyjny, co pozwala na jego łatwe powielenie w innych laboratoriach komórkowych. Opracowana przez nas metoda ODMR – TFM jako pierwsza na świecie łączy w jednym eksperymencie mikrotermometrię oraz mechanobiologię, otwierając nowe ścieżki badawcze w obu tych dziedzinach.

Fibromialgia to choroba związana z przewlekłym, rozległym bólem, zmęczeniem, sztywnością, zaburzeniami snu, funkcji poznawczych. Zbadaliśmy czynniki związane ze skutecznością leków w fibromialgii, gdyż ich efekty są często nieoptymalne. Wyniki wskazały, że wieczorny chronotyp, zaburzenia rytmu dobowego i snu wiążą się z nieskutecznością leków. To ważne, bo na część z tych zmiennych chronobiologicznych można wpływać dzięki właściwym interwencjom np. higienie snu czy fototerapii i poprawić efekt leczenia.  

Przeanalizowaliśmy reprezentację kobiet wśród autorów publikacji w czasopiśmie „Advances in Interventional Cardiology / Postępy w Kardiologii Interwencyjnej” w latach 2015-2023. Wykazaliśmy, że udział kobiet jako pierwszych autorów wzrósł z 18,9% do 27,2%, jednak nadal istnieje znacząca dysproporcja płci. Kobiety były szczególnie niedoreprezentowane w publikacjach dotyczących kardiologii interwencyjnej. Nasza analiza wskazuje na potrzebę dalszych działań zwiększających udział kobiet w badaniach naukowych w dziedzinie kardiologii w Polsce i na świecie.

Obecnie wzrasta zainteresowanie stymulacją układu przewodzącego (CSP), dlatego należy się spodziewać, że liczba pacjentów z CSP znacznie wzrośnie w nadchodzących latach. Celem badania było przedstawienie doświadczeń w wykonywaniu procedur przezskórnego usuwania elektrod (TLE) u pacjentów z bezświatłowymi elektrodami Medtronic 3830, wykorzystanych do CSP. Prospektywnej analizie poddano wszystkich pacjentów z elektrodami do stymulacji p. Hisa (HBP), u których wykonano TLE z różnych wskazań. Badanie objęło 38 pacjentów, u których usunięto 38 elektrod. Mediana wieku usuwanych elektrod wynosiła 15,5 miesięcy. Trzydzieści elektrod usunięto za pomocą trakcji prostej, a osiem elektrod za pomocą mechanicznych narzędzi do usuwania. Wszystkie elektrody w wieku powyżej 42 miesięcy wymagały mechanicznych narzędzi do ich  usuwania. Nie wystąpiły żadne okołozabiegowe powikłania. Autorzy wykazali, że TLE z pęczka Hisa i lewej odnogi pęczka Hisa jest bezpieczną i skuteczną procedurą, bez trwałego uszkodzenia układu przewodzącego Hisa-Purkinjego oraz, że ponowne wszczepienie elektrod do układu przewodzącego Hisa-Purkinjego jest możliwe w większości przypadków.

Picie kawy to dla wielu osób codzienna rutyna. Coraz popularniejszym sposobem suplementacji jest dodawanie do kawy sproszkowanych grzybów np. Cordyceps militaris o właściwościach ergogenicznych i immunostymulujących czy Hericium erinaceus działającego prokognitywnie. Porównując trzy rodzaje kawy: otrzymaną w komercyjnie dostępnym automacie, rozpuszczalną oraz parzoną, okazało się że kawa parzona tradycyjnie była najlepszym źródłem biopierwiastków i substancji bioaktywnych. Biorąc pod uwagę badane gatunki grzybów, gatunek C. militaris okazał się lepszym źródłem substancji bioaktywnych jako dodatek do kawy w codziennej diecie.

W ostatnich latach dynamicznie rozwijają się techniki badania leków oparte na metodach komputerowych (in silico). Wiarygodność tych modeli w dużej mierze zależy od jakości danych, które zostaną zastosowane do ich budowy. Publikacja opisuje stworzoną przez nas bazę danych zawierającą informacje na temat wartości frakcji niezwiązanej we krwi oraz modelach in vitro (hepatocyty, mikrosomy, rekombinowane enzymy cytochromu P450) dla 1425 różnych związków chemicznych. Baza ta jest łatwo dostępnym zbiorem informacji dla specjalistów budujących modele przewidujące losy leku w organizmie, ponieważ ilość wolnego leku wpływa na wartość jednego z najważniejszych parametrów opisujących eliminację leku (klirens). Baza może być też wykorzystana do przygotowania modeli QSAR (Quantitative Structure-Activity Relationship) przewidujących wartości frakcji wolnej na podstawie struktury chemicznej cząsteczki.