Publikacje

Rok 2025 miesiąc: lipiec

Niniejsze badanie miało na celu ocenę właściwości psychometrycznych polskiej wersji Krótkiego Inwentarza Bólu (BPI-SF) u osób starszych. Analiza głównych składowych (PCA) wyodrębniła strukturę jednowymiarową w próbie osób starszych w ocenie BPI-SF. Rzetelność całkowitego wyniku osiągnęła wartość 0,88. Rho Raykowa dla poszczególnych podskal oszacowano na poziomie 0,78 w zakresie ich nasilenia, 0,66 dla zakłóceń afektywnych obejmujących sen i 0,82 z jego wyłączeniem oraz 0,86 dla trudności związanych z aktywnością. The Brief Pain Inventory-Short Form w wersji polskiej może mieć zastosowanie w monitorowaniu natężenia bólu przewlekłego o różnorodnym charakterze w grupie osób starszych w codziennej praktyce.

Zbadaliśmy, czy długotrwała ekspozycja na hałas ruchu drogowego jest powiązana z występowaniem nowych przypadków padaczki w populacji wielkomiejskiej. Do badania kliniczno-kontrolnego zagnieżdżonego w kohorcie włączyliśmy 4 608 nowo rozpoznanych przypadków padaczki i 20 765 osób zdrowych. Nie stwierdziliśmy istotnego statystycznie związku między 10-dB wzrostem trzyletnich średnich poziomów hałasu (nocnego, dziennego i całodobowego) a ryzykiem wystąpienia padaczki, jednak w przyszłych badaniach konieczne wydaje się pogłębienie analizy tego problemu z zastosowaniem alternatywnych miar hałasu.

W wyniku infekcji SARS-CoV-2 może dojść do nadmiernej reakcji zapalnej i zgonu. Zbadano zmiany stężeń komórkowych cząsteczek adhezyjnych (ICAM-1, VCAM-1, PECAM-1) u 276 pacjentów z COVID-19. Zebrano dane m.in. dotyczące objawów, leczenia przewlekłego oraz wyniki badań krwi w czasie choroby. Osoby, które przeżyły, miały zarówno wyższe stężenia badanych cząsteczek jak i inną ich dynamikę niż zmarli. Jednocześnie stwierdzono istotne korelacje z wskaźnikami zapalnymi. Badanie może poprawić zrozumienie regulacji reakcji zapalnych.

Nowa substancja, AP39, może chronić mózg po udarze, zmniejszając uszkodzenia i poprawiając funkcje ruchowe. Działa poprzez mitochondria i wspiera procesy naprawcze komórek. Badania na myszach wykazały skuteczność AP39 u samców, ale nie u samic, co wskazuje na znaczenie płci w terapii. To obiecujący krok w kierunku nowych metod leczenia udaru mózgu.

Badanie miało na celu porównanie umieralności kobiet i mężczyzn w zależności od podstawowego sposobu poruszania się po okolicy swojego miejsca zamieszkania (pieszo, rowerem, samochodem lub środkami transportu publicznego) i kolejno sprawdzenie, które elementy środowiska architektonicznego miały istotne znaczenie dla ryzyka zgonu w oparciu o ponad 12-letnią obserwację. Wyniki podkreślają znaczenie planowania i organizowania przestrzeni przyjaznej osobom starszym oraz potrzebę holistycznego podejścia do planowania urbanistycznego.

Liczba korzeni nerwu bloczkowego (czwartego nerwu czaszkowego) może mieć istotne znaczenie podczas planowania i przeprowadzania operacji w rejonie pnia mózgu. Nasze badanie objęło analizę 87 nerwów bloczkowych, przeprowadzoną na preparatach sekcyjnych Katedry Anatomii. Uzyskane wyniki zostały zestawione ze wszystkimi dostępnymi danymi z literatury. Na podstawie łącznej analizy 663 nerwów stwierdzono, że liczba korzeni nerwu bloczkowego waha się od jednego do sześciu, przy czym najczęściej występującym wariantem anatomicznym był nerw z dwoma korzeniami (47.21 %).

Piroptoza, czyli specyficzny typ śmierci komórkowej, jest mechanizmem, który można wykorzystać przeciwko nowotworom. W międzynarodowym zespole badawczym zostały opracowane nowe związki, które umożliwiają precyzyjną regulację oraz monitorowanie tego mechanizmu jako elementu terapii przeciwnowotworowej. Najlepszy związek indukował powstawanie reaktywnych form tlenu oraz efekt hipertermii, które łącznie prowadziły do uszkodzenia mitochondriów i piroptozy komórek nowotworowych, znacząco hamując wzrost nowotworu jelita grubego u myszy.

Badanie porównało proteom moczu wcześniaków (wiek płodowy <32 tygodnia ciąży, n=29) i noworodków donoszonych (n=19). Próbki moczu pobierano 6 x w ciągu pierwszych 8 dni życia. 61 białek wykazało istotne zmiany ilościowe w czasie, co sugeruje wpływ wcześniactwa na rozwój kluczowych funkcji organizmu. U wcześniaków stwierdzono m.in. obniżoną aktywność szlaków odpornościowych, krzepnięcia i układu dopełniacza. Zaobserwowano zwiększoną obecność białek związanych z metabolizmem lipidów, glukozy, organizacją macierzy pozakomórkowej oraz szlakiem PPAR, co może stanowić adaptacyjną odpowiedź na niedojrzałość układów u wcześniaków. Niektóre białka wykazywały charakterystyczne, zmieniające się w czasie trajektorie ilościowe, sugerujące dynamiczne procesy adaptacyjne lub zaburzenia dojrzewania narządów. Analiza proteomu moczu może służyć jako nieinwazyjne narzędzie do monitorowania rozwoju narządów i wykrywania wczesnych markerów powikłań wcześniactwa.

W badaniu przeprowadzonym wśród chirurgów w Ukrainie wykazano, że większa liczba kobiet na stanowiskach lekarskich i kierowniczych zmniejsza ryzyko występowania stereotypów płciowych, molestowania i braku zaufania pacjentów. Mimo to kobiety nadal napotykają bariery w rozwoju zawodowym, operacyjnej samodzielności i dostępie do mentoringu.

Pierwotna samoistna odma opłucnowa jest rzadkim schorzeniem. W innych badaniach zwrócono uwagę na obecność rozrostu histiocytarno-mezotelialnego (NHMH) u operowanych dzieci. Różnicowanie NHMH z  nowotworami jest istotne dla zapewnienia właściwego leczenia. Celem naszego badania była ocena częstości występowania NHMH u dzieci z samoistną odmą opłucnową. Przeprowadzono retrospektywną analizę przypadków z lat 2012–2024. Pacjenci reoperowani częściej od operowanych po raz pierwszy mają histologiczny obraz NHMH.

Badania porównawcze owocników oraz mycelium Meripilus giganteus otrzymanego w warunkach in vitro wykazały, że biotechnologicznie pozyskiwana biomasa może stanowić efektywne, alternatywne źródło wybranych związków bioaktywnych. Zarówno ekstrakty metanolowe, jak i etanolowe otrzymane z mycelium charakteryzowały się wyższą zawartością L-tryptofanu, serotoniny, ergotioneiny oraz kwasu syryngowego w porównaniu z ekstraktami uzyskanymi z owocników. Ocena aktywności cytotoksycznej wykazała selektywne działanie ekstraktów wobec linii komórkowych raka jelita grubego (HT29, HCT116), przy jednoczesnym braku toksyczności względem prawidłowych komórek nabłonka jelitowego. Ze względu na stabilność oraz niezależność od czynników sezonowych, mycelium M. giganteus może być wartościowym surowcem zawierającym związki bioaktywne o potencjalnym zastosowaniu w produktach prozdrowotnych i nutraceutycznych.

Artykuł omawia badanie skuteczności treningu poznawczego prowadzonego w wirtualnej rzeczywistości w poprawie sprawności poznawczej osób ze poważnymi chorobami psychicznymi „Tradycyjne” treningi poznawcze poprawiają wyniki testów poznawczych ale aby poprawić funkcjonowanie chorych, muszą być stosowane w ramach złożonych programów leczenia. Czemu? Osoby z ciężkimi chorobami psychicznymi mają trudności z myśleniem abstrakcyjnym i wprowadzeniem wyćwiczonych na zajęciach zadań do codziennego życia. Wirtualna rzeczywistość daje okazję do ćwiczeń poznawczych w warunkach podobnych do codziennego życia z pominięciem tych trudności, najczęściej jest atrakcyjna dla pacjentów i stanowi obiecującą metodę leczniczą ale jest to metoda mało dostępna, kosztowna i nadal wymaga szerszych badań.

Artykuł omawia badanie wpływu leku z grupy agonistów GLP-1 na przekaźnictwo dopaminy w fazach oczekiwania i konsumowania nagrody (posiłku) u myszy w kontekście aktualnej wiedzy naukowej. Choroby związane z zaburzeniem przetwarzania nagrody jak otyłość, zaburzenia nastroju, schizofrenia czy uzależnienia wywierają niszczący wpływ na zdrowie ludzi na całym świecie. Leki będące agonistami GLP-1 były początkowo stosowane w cukrzycy, lecz mogą być skuteczne nie tylko w leczeniu innych chorób somatycznych ale też zaburzeń psychicznych związanych z nieprawidłowym przekaźnictwem dopaminy w układzie nagrody. Konieczne jest jednak więcej badań, które wyjaśniałyby wpływ agonistów GLP-1 na mechanizmy fizjologiczne i psychologiczne w populacjach osób z ww. chorobami.

W pracy omówiono wyniki badania wykazującego zależność pomiędzy chronotypem i dobrostanem emocjonalnym. Wyniki te umiejscowiono w kontekście aktualnego stanu wiedzy o zależności pomiędzy chronotypem i zdrowiem psychicznym. Czym jest chronotyp? To miara preferencji danej osoby do aktywności/snu w trakcie doby. Wyróżnia się typ poranny („skowronek”), wieczorny („sowa”) i pośredni. Typ wieczorny jest związany z ryzykiem chorób psychicznych i somatycznych. Metody regulacji rytmów dobowych mogą stanowić proste i skuteczne metody poprawy zdrowia psychicznego.

Badanie miało na celu określenie związku pomiędzy niepokojem technologicznym a korzystaniem z usług e-zdrowia w polskim społeczeństwie. Analizą objęto takie usługi jak teleporady, korzystanie z Internetowego Konta Pacjenta, używanie mobilnych aplikacji zdrowotnych oraz zamawianie e-recept za pośrednictwem płatnych portali. Modele wielorakiej regresji logistycznej wykazały, że wzrost o 1 pkt. niepokoju technologicznego wiąże się ze zmniejszeniem korzystania z takich usług o 2-5%. Badanie wykazało, że niepokój technologiczny jest istotnym czynnikiem ograniczającym korzystanie z e-zdrowia.

Ultrasonografia point-of-care (tzw. POCUS) jest istotnym elementem oceny pacjentów z urazami wielonarządowymi. Dostępne skrócone protokoły USG skupiają się na ocenie urazów jamy brzusznej i klatki piersiowej. W swojej pracy opisaliśmy autorski protokół ultrasonograficzny dedykowany pacjentom z urazami wielonarządowymi, który zawiera w sobie istotne elementy pomijane w poprzednich protokołach i podkreśla rolę integracji obrazów USG z kontekstem klinicznym. Akronim CRAFT można rozwinąć jako: C-cranium, R-respiratory, A-abdomen, F-cardiac function, T-trauma integration. 

W ramach projektu LIGHT zaadaptowałyśmy i zwalidowałyśmy narzędzie do obiektywnego pomiaru krytycznego myślenia o zdrowiu Claim Evaluation Tools (CET), stworzone przez sieć badawczą Informed Health Choices. W ramach badania przetłumaczyłyśmy krótkie scenariusze prezentujące praktyczne sytuacje dot. zdrowia wraz z opcjami ich rozwiązania i dostosowałyśmy je do potrzeb 12-15-latków w Polsce. Następnie zbadałyśmy wstępną wersję CET na grupie 303 uczniów z najstarszych klas szkół podstawowych, a ostateczną wersję na reprezentatywnej próbie 2242 uczniów z 42 szkół podstawowych w całej Polsce. Właściwości psychometryczne polskiej wersji narzędzia CET są zadowalające. Narzędzie może być stosowane do oceny krytycznego myślenia o zdrowiu wśród osób w wieku od 12 do 15 lat, a także do weryfikacji efektów interwencji edukacyjnych promujących tę umiejętność.

Praca przedstawia rolę prostego parametru, jakim jest stosunek neutrofilów do limfocytów (NLR) w badaniu morfologii krwi obwodowej, w ocenie rokowania pacjentów z zawałem mięśnia sercowego. Pacjenci z wyższym NLR, a tym samym bardziej nasiloną, nieprawidłową aktywacją układu immunologicznego, odznaczali się większą śmiertelnością oraz gorszą funkcją lewej komory serca. Praca podkreśla rolę układu immunologicznego w patofizjologii zawału serca jak i zwraca uwagę na wciąż trwające poszukiwania optymalnego markera odległej funkcji serca po przebytym ostrym zespole wieńcowym.

Kardiomiopatia w przebiegu amyloidozy transtyretynowej (ATTR CA) jest rzadką chorobą charakteryzującą się odkładaniem się włókien amyloidowych z transtyretyny (TTR). Badanie przeprowadzono z udziałem 100 dorosłych. Najczęściej identyfikowanym wariantem TTR był Phe53Leu, pacjenci byli leczeni tafamidisem oraz inotersenem, co stanowiło pierwsze zastosowanie tych terapii w Polsce. Kompleksowe podejście diagnostyczne ma kluczowe znaczenie dla wdrożenia terapii. Badanie sugeruje, że w regionie południowej Polski może występować endemicznie wariant Phe53Leu.

Badanie oceniało zależność pomiędzy niekorzystnymi doświadczeniami w dzieciństwie ojca a tendencją niemowląt do skupiania uwagi na twarzach przedstawiających różne formy ekspresji (radość, strach, neutralność). W pracy zastosowano metodę śledzenia wzroku niemowląt (w wieku 8 miesięcy), którym komputerowo przedstawiano różne formy ekspresji emocji. Córki ojców wykorzystywanych seksualnie w dzieciństwie cechowało dłuższe skupienie uwagi na twarzach prezentujących strach. Badanie sugeruje potencjalne międzypokoleniowe znaczenie narażenia ojca na trudne doświadczenia w dzieciństwie dla przetwarzania emocji, a tym samym dla rozwoju mózgu w pierwszych miesiącach życia potomstwa. 

Celekoksyb jest stosowany doustnie w terapii stanów zapalnych stawów. Jak pokazują badania, celekoksyb może być skuteczny w terapii chorób skóry. Celem pracy było opracowanie produktu do podania na skórę oraz analiza, jaki wpływ na jego właściwości aplikacyjne i uwalnianie substancji leczniczej mają różne podłoża. Hydrożel z celekoksybem przygotowany na bazie Celugelu miał największą rozsmarowywalność i nadaje się do leczenia dużych, sączących zmian skórnych. W przypadku przesuszenia skóry, korzystniejsze jest zastosowanie kremu na bazie Lekobazy, która zapewnia szybkie uwalnianie celekoksybu.

W badaniach przekrojowych obserwacyjnych przeprowadzonych wśród 2689 studentów kierunku pielęgniarstwa kilku uczelni w Polsce nie stwierdzono bezpośredniego związku między poczuciem własnej skuteczności a używaniem alkoholu lub substancji psychoaktywnych. Poczucie koherencji pośredniczyło jednak w relacji między nią a używaniem substancji psychoaktywnych. Studenci 1 roku wykazali silniejszy efekt mediacyjny, który zmniejszał się w późniejszych latach, wskazując na adaptację do środowiska akademickiego i społecznego.

W prospektywnym badaniu z lat 2020–2023 oceniono preferencje pacjentów co do sposobów leczenie pojedynczego, łagodnego guzka tarczycy powodującego objawy uciskowe lub guzka autonomicznego. Spośród 204 osób, 80% wybrało termoablację Echolaserem, 8% operację bezbliznową przez przedsionek jamy ustnej (TOETVA), a 11% klasyczną operację wycięcie płata tarczycy. Termoablacja wiązała się z najniższym ryzykiem powikłań (1,8%) i najwyższym poziomem satysfakcji. Obecnie pacjenci preferują głównie metody małoinwazyjne.

Badanie oceniało zależność między cechami antropometrycznymi a średnicą nerwu krtaniowego wstecznego (RLN) oraz ryzykiem powikłań operacji tarczycy z neuromonitoriniem. Cieńsze nerwy poniżej 1,5 mm (średnia 2 mm) występowały częściej u kobiet, osób o BMI < 20 kg/m­2 i wzroście < 175 cm. Średnica RLN i  rozgałęzienia RLN nie zwiększały ryzyka uszkodzeń w ośrodkach high-volume operujących tarczycę.

W badaniu prowadzonym w polskich ośrodkach onkologicznych wykazaliśmy, że u pacjentek z nawrotowym lub przerzutowym rakiem szyjki macicy leczonych cemiplimabem, wystąpienie zaburzeń czynności tarczycy – będących skutkiem ubocznym immunoterapii – wiązało się z dłuższym przeżyciem. Wyniki te mogą pomóc w lepszym monitorowaniu leczenia i przewidywaniu jego skuteczności.

Opisaliśmy nietypowy przypadek 30-letniej pacjentki przyjętej z powodu obrzęku uogólnionego i obniżonego ciśnienia krwi po pierwszej dawce adenowirusowej szczepionki wektorowej przeciw COVID-19. Po szerokiej diagnostyce rozpoznaliśmy niekompletną manifestację systemowego zespołu wycieku włośniczkowego (ang. Systemic Capillary Leak Syndrome). Dzięki leczeniu glikokortykosteroidami pacjentka wróciła do zdrowia i nie doznała trwałych powikłań. Odroczone szczepienie drugą dawką pacjentka zniosła dobrze. Publikacja zwraca uwagę na konieczność zachowania czujności wobec rzadkich działań niepożądanych szczepień.

Węzeł-zatokowy (znajdujący się w prawym przedsionku serca) odpowiedzialny za spontaniczne i rytmiczne bicie serca zawiera bogate mikro-środowisko. Mikro-RNA (miRNA) i interleukiny regulują jego funkcje, jednak mechanizmy pozostają niejasne. Wspólna hodowla komórek macierzystych z makrofagami, M2, wywołała w komórkach macierzystych fenotyp podobny do węzła-zatokowego poprzez wydzielanie interleukiny IL-34 powodując regulację w górę ekspresji białka HCN4 (kluczowe do funkcji węzła-zatokowego) prawdopodobnie poprzez sygnalizację STAT3. MiRNA-363-5p odwrócił ten fenotyp. W próbkach surowicy od osób u których zdiagnozowano dysfunkcję węzła-zatokowego, miR-363-5p wykazywał wysoką a IL-34 niska ekspresję prawdopodobnie regulując w dół białko HCN4.

W Polsce wiele rodzin wciąż ponosi wysokie wydatki z własnej kieszeni na leczenie, co może prowadzić do poważnych trudności finansowych. Badanie wykazało, że aż 9% gospodarstw domowych doświadcza tzw. katastroficznych wydatków zdrowotnych, czyli takich, które przekraczają 40% ich możliwości finansowych (dane z 2021 r.). Największym obciążeniem pozostają koszty leków, a problem ten szczególnie dotyka najuboższych. Mimo działań państwa, w latach 2005–2021 odnotowano jedynie niewielką poprawę.