Publikacje

Rok 2025 miesiąc: wrzesień

Surowica kondycjonowana otrzymywana z krwi własnej pacjenta (ACS), od lat podawana jest do stawów w stanie zapalenia. Metoda uwzględnia podstawowy patomechanizm schorzeń tego typu, mimo zachęcających przesłanek, nie jest rutynowo stosowana w TMD. By ocenić zasadność takiego wskazania, przeprowadzono przegląd systematyczny dostępnych badań. Niska ich liczba i jakość pozwoliły wyłącznie na wnioski wstępne, z wyraźną potrzebą prac o wyższej jakości i z większą liczbą chorych. Dopiero one jednoznacznie określą miejsce ACS w terapii TMD, ale ostrożne nadzieje nie są tu wykluczone.

Anafilaksja u niemowląt to jedna z najgroźniejszych reakcji alergicznych, wymagająca natychmiastowego leczenia. Zespół z Oddziału Pulmonologii, Alergologii i Dermatologii USD w Krakowie przeanalizował dziesięć lat przypadków tej choroby, zwracając uwagę na najczęstsze przyczyny, objawy i problem zbyt rzadkiego stosowania adrenaliny w terapii. Spośród 87 pacjentów większość stanowili chłopcy, a najczęstszymi alergenami były białka mleka krowiego i jaja kurzego. Objawy pojawiały się średnio po 17 minutach od spożycia alergenu, często obejmując zmiany skórne i duszność. Mimo że aż 43% dzieci miało ciężką postać reakcji, adrenalinę – lek ratujący życie – otrzymało jedynie 10% pacjentów. Wyniki podkreślają konieczność zwiększenia świadomości wśród personelu medycznego i rodziców na temat szybkiego rozpoznania anafilaksji i natychmiastowego zastosowania adrenaliny.

W badaniu ocenialiśmy zależność między stresem oksydacyjnym a zdolnością do rozpuszczania skrzepów fibrynowych u pacjentów z migotaniem przedsionków (AF). Zaobserwowaliśmy, że wyższe poziomy markerów stresu oksydacyjnego wiązały się z osłabioną fibrynolizą, czyli wolniejszym i mniej skutecznym rozpuszczaniem skrzepów. Może to wyjaśniać, dlaczego chorzy z AF są bardziej narażeni na powikłania zakrzepowo-zatorowe. Nasze wyniki wskazują, że ocena stresu oksydacyjnego może być przydatna jako dodatkowy marker ryzyka w tej grupie pacjentów i potencjalnie pomóc w lepszym profilowaniu ryzyka zakrzepowo-zatorowego. Podkreślamy, że dalsze badania są potrzebne, aby potwierdzić te obserwacje i ocenić, czy ograniczanie stresu oksydacyjnego mogłoby poprawić wyniki terapii.

Zgodnie z dostępnymi danymi literaturowymi, ekspresja białka PDIA3 sprzyja agresywności raka piersi. W niniejszej pracy wykazano, że zahamowanie aktywności PDIA3, uniemożliwia komórkom nowotworowym przyleganie do komórek śródbłonka płuc – kluczowego etapu w tworzeniu przerzutów. Dodatkowo zahamowanie PDIA3 zakłóca metabolizm komórek nowotworowych oraz ich zdolność do tworzenia przerzutów. Wyniki badań otwierają perspektywę opracowania nowych terapii, które nie tyle eliminują komórki nowotworowe, co skutecznie hamują ich zdolność do przerzutowania i kolonizowania tkanek.

Jednonienasycone kwasy tłuszczowe (MUFA) stanowią kluczowe substraty do biosyntezy fosfolipidów, triglicerydów oraz estrów cholesterolu, a tym samym odgrywają fundamentalną rolę w homeostazie lipidowej. W syntezie MUFA istotne znaczenie mają desaturaza stearoilo-CoA (SCD) oraz elongaza 6 (ELOVL6). Celem przeprowadzonego badania była ocena wpływu cholesterolu oraz atorwastatyny na poziom transkryptów, ilość białka i aktywność SCD i ELOVL6, a także na profil kwasów tłuszczowych w zaotrzewnowej tkance tłuszczowej szczurów. Stwierdzono, że dieta wzbogacona w cholesterol prowadziła do wzrostu aktywności SCD i nasilenia syntezy MUFA w porównaniu z dietą standardową. Natomiast podanie atorwastatyny skutkowało obniżeniem zawartości MUFA, zwiększeniem ekspresji SCD, jednak bez równoczesnego wzrostu jego aktywności, w stosunku do grupy kontrolnej. W odniesieniu do ELOVL6 nie odnotowano istotnych zmian.

Receptor P2Y14 należy do rodziny GPCR i jest aktywowany przez alarminy, takie jak UDP-glukoza, uwalniane z uszkodzonych komórek i wywołujące stan zapalny. Jego blokowanie może pomóc w terapii bólu, astmy, stanów zapalnych i zaburzeń metabolicznych. W artykule przedstawiono opracowanie nowych antagonistów P2Y14R, które zachowują wysoką aktywność, lepiej rozpuszczają się w wodzie i mogą przenikać do mózgu. W badaniach na myszach jedna z pochodnych skutecznie łagodziła objawy bólu. Mutageneza punktowa i modelowanie molekularne pomogły wyjaśnić sposób wiązania ligandów, co otwiera drogę do tworzenia nowych leków celujących w P2Y14R.

Opracowanie nowych leków wziewnych to proces wymagający wielu prób, zwłaszcza przy preparatach łączących kilka substancji czynnych. Nasz zespół akademicko-przemysłowy zaproponował innowacyjne podejście do tworzenia inhalatorów proszkowych, łącząc badania laboratoryjne z algorytmami uczenia maszynowego. Pokazaliśmy, że nawet drobne różnice w rozmiarze cząstek czy energii mieszania decydują o skuteczności terapii, co przyspieszy rozwój tańszych i dostępniejszych leków generycznych.

Artykuł opisuje przepisywanie wybranych grup leków psychotropowych w Szwecji, w kontekście pandemii COVID-19, a także bada korelację pomiędzy rozprzestrzenianiem się tej choroby i czynnikami społeczno-ekonomicznymi, a regionalnie zróżnicowanymi charakterystykami przepisywania leków. Podczas pandemii zmniejszyło się zlecanie leków przeciwlękowych i stosowanych w leczeniu uzależnień (zwłaszcza od nikotyny). Przepisywanie leków przeciwdepresyjnych nieznacznie wzrosło, zaś nasennych i uspokajających – wykazało względnie stabilną tendencję.

W wykonanym przez nas przeglądzie systematycznym i metaanalize wykazaliśmy, że zespół nietolerancji wielolekowej (MDIS), czyli nietolerancji trzech lub więcej grup leków występuje u ok. 10% pacjentów z nadciśnieniem tętniczym. Najczęstszymi działaniami niepożądanymi w tej grupie były bóle głowy i inne dolegliwości bólowe. Ryzyko MDIS częściej dotyczyło kobiet, osób starszych oraz z chorobami przewodu pokarmowego czy zaburzeniami lękowymi. Ponadto, pacjenci z MDIS mają wyższe cisnienie tętnicze oraz częściej mają niekontrolowane nadciśnienie, co utrudnia skuteczne leczenie.

W Zakładzie Medycyny Sądowej UJ CM przeanalizowano 900 przypadków nagłych zgonów osób w wieku 2–40 lat z lat 2009–2022. W 97 z nich, mimo sekcji zwłok i badań dodatkowych, nie udało się jednoznacznie ustalić przyczyny śmierci. Analiza wskazała, że takie „białe sekcje” mogą być związane m.in. z zatruciami różnymi substancjami, napadami padaczkowymi czy zapaleniem mięśnia sercowego. Wyniki pokazują, jak ważne jest rozszerzanie diagnostyki o badania toksykologiczne i histopatologiczne, by skuteczniej wyjaśniać nagłe zgony młodych osób.

Badanie stanowi pierwszą analizę ekonomiczną dotyczącą kamizelki defibrylującej (WCD) dostosowaną do polskiego systemu opieki zdrowotnej. Celem badania była ocena opłacalności stosowania WCD w porównaniu ze standardową opieką w zapobieganiu nagłej śmierci sercowej u pacjentów po zawale mięśnia sercowego w Polsce. Wykorzystując dane kliniczne z badania VEST oraz polskie profile kosztów, nasz model ekonomiczny wykazał, że chociaż wdrożenie WCD wiązało się z wyższymi kosztami, przyniosło znaczne korzyści w postaci wydłużenia życia i poprawy jakości życia. W związku z tym WCD jawi się jako atrakcyjna i opłacalna strategia zapobiegania SCD u pacjentów po przebytym zawale serca w Polsce.

Celem naszego badania było sprawdzenie, co wpływa na bezpieczeństwo prób prowokacji pokarmowych u dzieci – najważniejszego testu diagnostycznego w alergii pokarmowej. Prowokacje stosuje się zarówno w rozpoznawaniu choroby, jak i w ocenie, czy dziecko nabyło tolerancję („wyrosło z alergii”) i może bezpiecznie spożywać wcześniej wykluczony pokarm. Stwierdziliśmy, że dzieci, które mają astmę i alergię na wiele różnych pokarmów, nie tylko ten badany, częściej doświadczają niepowodzenia w czasie takiej próby, mimo iż wyniki ich badań dodatkowych wskazywałby, że bezpiecznie można wprowadzić badany pokarm do ich diety. To sygnał, że te dwie choroby zwiększają ryzyko niepowodzenia prowokacji i wymagają starannego przygotowania dziecka. Wyniki mają praktyczne znaczenie dla lekarza: pomagają zwiększyć skuteczność oraz bezpieczeństwo diagnozy alergii pokarmowej.

Artykuł jest częścią szerszego projektu poświęconego badaniu wzajemnego oddziaływania i kontaktów naukowych pomiędzy głównymi ośrodkami akademickimi w Austro-Węgrzech pod koniec XIX wieku, na przykładzie dziedziny anatomii. W tym konkretnym tekście autorzy skoncentrowali się na analizie kształtowania się zainteresowań i kariery podczas studiów na uniwersytecie w Wiedniu polskiego anatoma Henryka Kadyiego, który później będzie związany z Uniwersytetem Jagiellońskim i Uniwersytetem Lwowskim. W naszym postepowaniu, opartym w główniej mierze na materiałach archiwalnych, wykazujemy, że wiedza, techniki i metodyka badań dostępne wówczas w Wiedniu, były później rozwijane i modyfikowane w pozostałych ośrodkach naukowych, tworząc swoistą „sieć anatomiczną” służącą wymianie myśli i dzielenia pól poszukiwań badawczych.

Choć badania nad lekami nieodłącznie kojarzą się z eksperymentami na gryzoniach i innych zwierzętach, obecnie duży nacisk kładzie się na odchodzeniu od klasycznych metod, a zastąpienie ich szybszymi i bardziej etycznymi metodami komputerowymi. W naszej pracy podjęliśmy się analizy możliwości wykorzystania jednej z takich metod – modelowania PBPK – do przewidywania, w jakim stopniu lek będzie dostawał się do organizmu po podaniu go na skórę. Z pomocą modeli byliśmy w stanie odtworzyć komputerowo przebieg eksperymentów badających przenikanie przez wyciętą skórę ucha świńskiego, a na tej podstawie poprawić przewidywanie modeli komputerowych, przenikania tych samych substancji u ludzi.

Trening uważności w wirtualnej rzeczywistości (MST-VR) może być skutecznym wsparciem leczenia schizofrenii i psychozy schizoafektywnej. W czterotygodniowym programie z udziałem 25 pacjentów aż 80% osób odczuło poprawę – zmniejszyły się objawy psychotyczne, depresja, lęk i stres, a dodatkowo odnotowano poprawę w funkcjonowaniu poznawczym. Pogorszenie zdarzało się rzadko i miało charakter przejściowy. Wyniki sugerują, że MST-VR to bezpieczne i obiecujące uzupełnienie standardowej terapii.  

Dinutuksimab beta (DB) i naksytamab (NAXI) to leki dla dzieci z neuroblastomą, rzadkiego nowotworu złośliwego układu nerwowego. W analizie pośredniej opartej na 4 badaniach międzynarodowych, DB przedłużał czas bez pogorszenia choroby (PFS; HR 0,47; p=0,015) i częściej dawał odpowiedź na leczenie (ORR 60% vs 43%; p=0,044) niż NAXI. Przeprowadzone porównanie nie było badaniem bezpośrednio porównującym te leki, więc wyniki należy traktować ostrożnie, ale wskazuje na potencjalną przewagę DB.

Artykuł jest efektem współpracy naukowców z kilku zespołów badawczych UJ (m.in. prof. J. Lewandowskiej-Łańcuckiej i mgr A. Krajcer z Wydziału Chemii UJ, a także dr E. Grzywna z kierowanej przez dr B. Kwintę Kliniki Neurochirurgii UJCM) oraz AGH. Dzięki hydrożelowym płatkom z temozolomidem do implantacji podczas operacji, mamy nadzieję poprawić wyniki leczenia pacjentów ze złośliwym glejakiem mózgu.

W badaniu wzięło udział 54 dzieci z PDA (przetrwały przewód tętniczy) i VSD (ubytek przegrody międzykomorowej), którzy spełnili kryteria przesiewowe tj. stosunek aktywności kofaktora ristocetyny do antygenu VWF i/lub stosunek wiązania kolagenu do antygenu vWF  <0,8. Przeprowadzono u nich analizę multimerów VWF i obliczono indeks dużych multimerów VWF (VWF-LMI). Prawie jedna czwarta (25%) dzieci z VSD i PDA wykazuje fenotyp podobny do AvWS (nabyty zespół von Willebranda) z utartą multimetrów o dużej masie cząsteczkowej (HMWM) i obniżeniem indeksu dużych multimerów vWF-LMI.

Badaniem objęto pacjentów z astmą zaostrzaną przez aspirynę i inne niesteroidowe leki przeciwzapalne (N-ERD) oraz osoby z astmą tolerujące aspirynę (ATA). Analizowano zmiany w składzie komórek zapalnych w plwocinie podczas testu prowokacyjnego z aspiryną podawaną doustnie lub wziewnie. U pacjentów z N-ERD liczba eozynofilów zmniejszała się po obu rodzajach testu. Liczba makrofagów malała po doustnym podaniu aspiryny zarówno u chorych z N-ERD, jak i ATA. Wyniki potwierdzają złożoność reakcji zapalnej w drogach oddechowych. 

Badanie analizowało proteom moczu 40 wcześniaków urodzonych przed 32. tygodniem ciąży w celu wykrycia biomarkerów uszkodzenia mózgu. U dzieci z patologią MRI stwierdzono obniżenie poziomu neuroprotekcyjnych proteoglikanów (NCAN, ACAN, BCAN) oraz wzrost białek FABP, powiązanych z neurozapaleniem. Zmiany dotyczyły też białek regulujących stres komórkowy i rozwój neuronalny. Wyniki wskazują, że analiza proteomu moczu może stać się nieinwazyjnym narzędziem wczesnej diagnostyki i personalizacji terapii.

Choć w stwardnieniu rozsianym (SM) od lat bada się głównie uszkodzenia mózgu i rdzenia kręgowego, znacznie mniej wiadomo o wpływie choroby na mięśnie. Analizując mysi model SM (EAE), naukowcy zastosowali mikroskopię sił atomowych, histologię oraz ocenę białek strukturalnych mięśni. Wyniki ujawniły złożone, fazowo zależne zmiany sprężystości mięśni, związane z przebudową cytoszkieletu i macierzy zewnątrzkomórkowej oraz odkładaniem kolagenu. Odkrycie to pokazuje, że mięśnie w SM ulegają istotnym zmianom wtórnym, co może otworzyć drogę do nowych terapii chroniących nie tylko neurony, ale też integralność mięśni i funkcje motoryczne pacjentów.

U chorych z kardiomiopatią rozstrzeniową (jedną z przyczyn niewydolności serca) sprawdziliśmy, jak tempo wprowadzania leków wpływa na układ nerwowy serca. Badanie z użyciem specjalnej techniki obrazowania pokazało, że szybkie podniesienie dawek beta-blokerów skuteczniej przywraca prawidłowe unerwienie serca i sprzyja jego regeneracji. Wyniki te wskazują, że wczesne i odważne leczenie może poprawić rokowanie pacjentów.