Popularne

Komunikat pyłkowy

Kraków, na dzień: 13.11.2024 r.

takson	stężenie	prognoza

Sprawdź szczegóły

Komunikat opracowany przez Krakowską Stację Monitoringu Aerobiologicznego przy Zakładzie Alergologii Klinicznej i Środowiskowej UJCM.

stężenie
niskie	średnie
wysokie	bardzo wysokie

Komunikat pyłkowy

Kraków, na dzień: 13.11.2024 r.

takson	stężenie	prognoza

Sprawdź szczegóły

Komunikat opracowany przez Krakowską Stację Monitoringu Aerobiologicznego przy Zakładzie Alergologii Klinicznej i Środowiskowej UJCM.

stężenie
niskie	średnie
wysokie	bardzo wysokie

Jakość powietrza

Troska o serce w czasach pandemii

#This Is Public Health – Global

Kolejna z cyklu publikacja, które powstają na podstawie webinarów przygotowanych przez pracowników Instytutu Zdrowia Publicznego w ramach światowej akcji This Is Public Health – Global oraz jubileuszu XXX-lecia IZP WNZ UJ CM. Poświęcone aktualnej sytuacji zdrowotnej, koncentrują się w dużej mierze na problemach powstałych w czasie pandemii COVID-19. Gospodarzem webinarium, które odbyło się 11 maja 2021 roku, była Katedra Epidemiologii i Badań Populacyjnych.

Pandemia COVID-19 odwróciła uwagę od problemu chorób układu krążenia, a zwłaszcza od działań związanych z prewencją tych chorób. Tymczasem według ostatnich danych udostępnionych przez Główny Urząd Statystyczny (2018), choroby układu krążenia są przyczyną 36% zgonów u mężczyzn i 45% u kobiet, stanowiąc główną przyczynę umieralności w Polsce. W związku z trwającą akcją szczepień oraz oczekiwanego wygasania epidemii, problemowi prewencji chorób układu krążenia należy niezwłocznie przywrócić należne znaczenie – przekonuje dr Magdalena Kozela z Katedry Epidemiologii i Badań Populacyjnych Instytutu Zdrowia Publicznego Wydziału Nauk o Zdrowiu UJ CM.

W porównaniu z rokiem 2019, w roku 2020, czyli roku pandemii, liczba wszystkich zgonów wzrosła o ponad 67 tys., ale w tej liczbie zaledwie ok. 40% można przypisać zachorowaniom na COVID-19. Pozostała część to zgony z powodu chorób niezakaźnych, przy czym największy wzrost liczby zgonów, o ok. 17%, stwierdzono w przypadku chorób układu krążenia.

Aby zahamować tę wzrostową tendencję konieczne jest wprowadzenie odpowiedniej prewencji chorób układu krążenia, która pozostaje najskuteczniejszą i najkorzystniejszą ekonomicznie metodą zwalczania chorób układu krążenia, które rozwijają się na podłożu miażdżycy tętnic, a zwłaszcza choroby wieńcowej serca i zawału serca, a także chorób naczyń mózgowych, w tym także udaru mózgu.

Prewencja polega na modyfikacji stylu życia na bardziej prozdrowotny, zwalczaniu znanych czynników ryzyka oraz w uzasadnionych przypadkach, na wdrażaniu farmakoterapii. Oddziaływanie prewencyjne powinno być ukierunkowane na zagrożone jednostki, a także oparte na tzw. podejściu populacyjnym, które obejmuje wszystkie osoby należące do populacji objętej opieką. Ocenia się, że wdrożenie wszystkich znanych metod prewencji i osiągnięcie jej celów, które są możliwe do osiągnięcia, wiązałoby się ze zmniejszeniem zachorowalności z powodu chorób układu krążenia o ok. 70-80%, a także z obniżeniem umieralności z powodu nowotworów o ok. 40%.

Jednym z najważniejszych elementów prewencji chorób układu krążenia jest interwencja behawioralna. Leczenie oparte na modyfikacji diety, zaprzestaniu palenia tytoniu i podjęciu regularnej aktywności fizycznej prowadzi do poprawy parametrów zdrowotnych, jednak próby niefarmakologicznego leczenia często kończą się niepowodzeniem. Ograniczony dostęp do programów prewencyjnych oraz nieefektywnie prowadzona edukacja chorego powodują, że trwałe zmiany w stylu życia są trudne do wprowadzenia. Pandemia COVID-19 ograniczyła wiele życiowych aktywności, w tym działania związane z troską o własne zdrowie, ale uwypukliła także niedoskonałość działań profilaktycznych w naszym systemie zdrowotnym.

Wiadomo, że wdrożenie prewencji już we wczesnych etapach życia oraz jej konsekwentna kontynuacja ma istotne znacznie dla skuteczności działań profilaktycznych, tj. obniżenia ryzyka zachorowania. Kluczowe jest długookresowe, skoordynowane prowadzenie programów prewencji oraz kontrola ich efektywności. Jednym z przykładów interwencji, która powinna być prowadzona już od dzieciństwa aż do wieku podeszłego, jest interwencja żywieniowa, gdyż jest to jeden z obszarów stylu życia najtrudniejszych do zmiany.

W Polsce rośnie problem otyłości. W ciągu ostatnich 30 lat wzrosło z 15% do 25% w populacji osób dorosłych. Dodatkowo epidemia COVID-19 wpłynęła niekorzystnie na wybory żywieniowe, zwiększyło się spożycie produktów wysoko przetworzonych, konserw, ciast i słodyczy. W czasie pandemii co trzeci Polak zwiększył swoją masę ciała.

Wdrożenie prewencji już we wczesnych etapach życia oraz jej konsekwentna kontynuacja ma istotne znacznie dla skuteczności działań profilaktycznych, tj. obniżenia ryzyka zachorowania.

Wykonane w Katedrze Epidemiologii i Badań Populacyjnych badanie nad związkiem spożycia czerwonego mięsa i czynnikami ryzyka chorób układu krążenia wykazało, że wysokie spożycie czerwonego mięsa zwiększa szansę występowania nadciśnienia tętniczego (zwłaszcza mięso przetworzone) oraz nadwagi i otyłości. Podejmowane dotąd programy prewencji otyłości nie przyniosły spodziewanego efektu w postaci zahamowania rosnącego trendu otyłości.

Jednym ze sposobów walki z otyłością i kolejnym ważnym obszarem interwencji w chorobach układu krążenia jest aktywność fizyczna. Wyniki polskiej części badania EUROACTION potwierdzają, że systematyczne podejmowanie aktywności fizycznej i/lub aerobowego treningu wysiłkowego wiąże się ze zmniejszeniem umieralności u osób zdrowych z wysokim ryzykiem oraz u osób z chorobą sercowo-naczyniową. Jednak w czasie pandemii, m.in. w konsekwencji ograniczeń w przemieszczaniu się, w szczególności wśród osób starszych, zaobserwowano również pogorszenie funkcjonowania fizycznego, czyli zmniejszenie zdolności do wykonywania codziennych czynności, co jest związane z większym ryzykiem negatywnych skutków zdrowotnych.

Obok niekorzystnych zmian w częstości występowania tzw. klasycznych czynników ryzyka w okresie pandemii wzrosło narażenie na psychospołeczne czynniki ryzyka. Są to cechy związane z pozycją jednostki w społeczeństwie, a także związane z tą pozycją stany czy zaburzenia psychiczne, takie jak brak wsparcia społecznego, stany lękowe, depresja, stres związany z pracą i relacjami w rodzinie.

Badania wskazują na wzrost zaburzeń nastroju i nasilenia lęku w okresie pandemii. Ponadto, osoby, które przeszły COVID-19 mają wyższe ryzyko wystąpienia zaburzeń psychicznych niż osoby, które nie były zakażone koronawirusem.

Z badań prospektywnych, również przeprowadzonych w Europie Środkowo-Wschodniej, w populacji polskiej wynika, że zarówno występowanie objawów depresji, jak i niskiego poczucia kontroli nad życiem związane jest z większą umieralnością z powodu chorób sercowo-naczyniowych. Zatem w związku ze zwiększeniem częstości występowania psychospołecznych czynników ryzyka podczas pandemii oraz ograniczonych możliwości prewencji w tym zakresie można spodziewać się dalszego niekorzystnego wpływu na zapadalność i umieralności z powodu chorób sercowo-naczyniowych w przyszłości.

Literatura

Raport o zgonach w Polsce w 2020 r., Ministerstwo Zdrowia, Warszawa 2021
Wg WHO Global Health Observatory https://apps.who.int/gho/data/node.main.A897A?lang=en
M. Janssen i wsp. Changes in Food Consumption During the COVID-19 Pandemic: Analysis of Consumer Survey Data From the First Lockdown Period in Denmark, Germany, and Slovenia. Front. Nutr 2021
Janssen M I WSP. Changes in Food Consumption During the COVID-19 Pandemic: Analysis of Consumer Survey Data From the First Lockdown Period in Denmark, Germany, and Slovenia. Front Nutr. 2021 Mar 8;8:635859
Sytuacja zdrowotna ludności Polski i jej uwarunkowania, NIZP-PZH, Warszawa 2020
Szósta Wspólna Grupa Robocza Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego i innych towarzystw naukowych. Wytyczne ESC dotyczące prewencji chorób układu sercowo-naczyniowego w praktyce klinicznej w 2016 roku prewencji sercowo-naczyniowej w praktyce klinicznej Kardiologia Polska 2016; 74, 9: 821–936
Pająk A, Longitudinal effects of a nurse-managed comprehensive cardiovascular disease prevention program for hospitalized coronary heart disease patients and primary care high-risk patients. Kardiologia Polska, 2020,78;5:429-437,
Andersen LH, Fallesen P, Bruckner TA. Risk of Stress/Depression and Functional Impairment in Denmark Immediately Following a COVID-19 Shutdown. medRxiv 2020.12.15.20248251; doi: https://doi.org/10.1101/2020.12.15.20248251
Taquet M, Luciano S, Geddes JR, Harrison PJ. Bidirectional associations between COVID-19 and psychiatric disorder: retrospective cohort studies of 62 354 COVID-19 cases in the USA. Lancet Psychiatry. 2021 Feb;8(2):130-140.
Kozela M i wsp. The association of depressive symptoms with cardiovascular and all-cause mortality in Central and Eastern Europe: Prospective results of the HAPIEE study. Eur J Prev Cardiol. 2016 Nov;23(17):1839-1847.
Kozela M, Pająk A, Micek A, et al. Impact of perceived control on all-cause and cardiovascular disease mortality in three urban populations of Central and Eastern Europe: the HAPIEE study. J Epidemiol Community Health. 2017; 71: 771-778.